dilluns, 31 de desembre del 2007

Gastiganto en NYC?

Mi peras mesaĝon de mia frato David, esperanto- kaj anglo-parolanto:

Mi estas David Berga, kataluna esperantisto el Barcelono. Mi, kune kun mia frato Karles Berga (kiu estas e-isto de jam pli ol 25 jaroj) aperis dum multaj jaroj en Pasporta Servo. Nun mi bezonas loĝejon por kelkaj tagoj en NYC.

Mi estas aktoro kaj teatra manaĝero kaj devas ĉeesti la venontan APAP konferencon en Manhatano 9a-17a januaro . Kompreneble temas pri multaj tagoj, do se iu povas gastigi min 4 noktojn, tio estos sufiĉe kaj dankinde.

Elkoran dankon.

divendres, 28 de desembre del 2007

Virciklo

La nova biciklomodelo kreita de Decathlon S.A. devigas revizii la esperantan regulon laŭ kiu oni aplikas nur la pronomon "ĝi" al objektoj. Estas sufiĉe klare ke oni povas distingi la sekson de la pedalveturiloj. Mia kuzino, laboristo de tiu entrepreno, sendis al mi foton de la prototipo kiun oni lanĉos al la merkato la venontan 1a de januaro.

dilluns, 24 de desembre del 2007

La prototipo de Apertium

Bonega novaĵo! La programo Apertium jam uzeblas por traduki tekstojn de la kataluna aŭ hispana al esperanto! Ĝi havas la kutimajn limojn de maŝintradukiloj sed ĉiuokaze estas plia kaj utila ilo por lingvemuloj: klaku Apertium.

diumenge, 23 de desembre del 2007

PEPE riĉiĝas

La lingva projekto PEPE (vidu pli malsupre), riĉiĝas per aldono de retligiloj, sekvante la leĝon: pli valoras unu bildo ol mil vortoj. Ni ĵus komencis enkonduki ilin, havu do paciencon. Laŭdire pacienco naskas sciencon.

dijous, 13 de desembre del 2007

Plena Enllustrita Paraŭlaro d'Espercatalà (PEPE)

Alitxilo: Butlleta feta amb pell de litxi per apuntar-se a congressos xinesos. Antigament es feia amb papé d'alòs -alotxilo- o papé de fumà - alfumilo-(aquest darrer durant l'època de Fu man txú). Podeu clicar aquí per veure la composició del litxi. La part anomenada arilo és en la que s'escriuen les dades de l'alitxant.

Bunjol-sur-mer: Postre típic de la costa nord de França, lloc on s'acostumaven a reunir els primers espercatalistes. L'expressió "mer" es refereix a la mermelada bretona. Aquest postre va esdevenir tant popular entre els comensals que al final li van posar aquest nom a la localitat on feren el primer Congrés Internacional.

Cara Mico: Fòrmula que encapsala els escrits dirigits a persones de les quals es deconeix el nom. No és clar el seu orígen, es creu que té relació amb el fet de que tots els humans venim del mico, independent de títols i classes socials. Quan se sap que el mico destinatari és femella s'utilitza la fòrmula Cara Miquino. Podeu clicar aquí per veure el grup literari que va promoure la fòrmula.

Cocodrilar: Es diu quan dos o més espercatalistes drilen cocos en lloc de parlar espercatalà. Drilar cocos està mal vist per les persones que no saben drilar cocos. Podeu clicar aquí per veure una emissora clandestina de driladors de cocos.

Comensant, Etern: Persona que demana paciència pel fet de no dominar l'espercatalà. Actualment es trova en discussió si els comensants són una ètnia o una comunitat lingüística minoritzada. La seva expressió preferida és: -pola, com estàs? Per això hi ha qui els anomena polaco-mestissos (argument que invalidaria la hipòtesi ètnica).

CPR: Inicials de Cent Porama Renkontiĝo (Cent per una Trobada Amorosa) Reunió campestre on els participants s'estimen i aspiren a ser cent, però no més decent. Els responsables de la CPR han posat a la venda un manual de comportament per a interessats en participar-hi. Podeu clicar aquí.

Disvastigar/Disvestigiar: Deixar vestigis arreu. En espercatalà antic deix-vestigiar. Existeix la variant investigar/investigiar per els casos en que es vol recalcar que els qui disvastiguen són de sexe femení. Oficiosament existeix també travestigar/travestigiar per a transexulas i altres opcions.

Esperanta Civitistan: País imaginari on els habitants són de color verd com en Peter Pan, on hi viu un rei-emperador just i culte. Tenen un senat, cònsuls, vicecònsuls i videocònsoles. Per accedir a la ciutadanía del país només cal parlar i entendre el civitistaní i omplir una butlleta. Els civitistanís parlen una llengua secreta que guarden gelosament en el seu potala. La llegenda diu que Civitistàn es trova en un nivell d'existència superior al mortal i alguns el comparen amb Xangri-là* o Stangri-llats.

Et: Sufixe per indicar que el subjecte del subjecte no pertany al planeta terra. En Zamenot va tenir la idea d'introduir-lo en l'espercatalà mentres veia una pel·lícula de Steven Spielberg. Veiem alguns exemples: nen = persona petita; nenet = persona extraterrestre petita/ aliè = d'un altre; alien-et = d'un altre planeta o planetet/ plana = terreny llis sense promontoris; planeta = terreny esfèric al cosmos.

Famosos, Espantistes: Introduint-nos en els anals del moviment a favor de l'espanto trobem una llista de personats il·lustres: Dofí Dalmar, Pujarà Alvallès, Suant Correcaminas, Cartes Arriba, Pedra Noés, Manual de Secabra, Elverd Puig, Furriol Més-hip, Lector Arròs i Anara Ventós (la única dona que hem trobat, apart de Silaví Roque, que encara s'està investigant quin idioma parla).

Farbescatol: Producte farbacèutic a mig camí entre el frenadol i una capsa d'aquareles. Per alguna raó desconeguda Farbescatol a donat nom a un portal de videos on els espercatalistes hi aboquen tot el que troben.

Gerda Malaperis: Nom de la primera noia desapareguda dins del moviment espercatalista. Se'n va fer una pel·lícula que reconstruia, a càmera lenta i didàctica, tots els detalls del crim. No va ser el primer cas. Una mirada al nostre moviment espercatalista actual posa en evidència la misteriosa manca d'espercatalistes femenines. Podria tractar-se d'un cas de trata de verdas que obliga a les espercatalistes segrestades a prostituir-se en països com Civitistan i Taitxilandia.

Ho, el meu cor!: Poema que Zamenot va escriure per a una fundació que recaptava fons per a les malalties cardiomusculars. Recordem que en Zamenot era metge i havia exercit de cirurgià a cor obert. També va tenir un paper secundari en alguns capítols d'El Cor de la Ciutat, emès pel canal tovotri de Polónia.

ITP: Inicials d'Internacie TelePido. Projecte d'entrar en el llibre guines dels récords omplint de diners la guardiola més grossa del Brasil. El seu promotor, Efluvio Repelo, va crear una televisió via internet per que tots els espercatalistes poguessin aportar el seu granet de txorra. Actualment es troben desapareguts, la guardiola i el mateix Efluvio. Hi ha qui afirma haver-lo vist en bermudes a les Illes Desfalkland.

Katido: L'any XXL, un grup de reformistes encapsulats pel general Bofront varen escindir-se de la comunitat espercatalista i varen crear el katido, una nova llengua amb particularitats pròpies. Per exemple, en katido per dir papa/mama no es diu pepo/pepino sinò papa/mapa; la ce trencada és substituida per la ce en cursiva; el plural no acaba en eso sinó en egb. S'acusa al katido de ser un espercatalà massa oriental. Actualment el katido només el parlen 4 kats.

Ki'sta B: Lloc web de on es penjen fideos informatius subtitulats. Quan l'entrevistat parla en espanto, els subtítols són en espercatalà antic i vicebarça.

KTP: Abreviació de Kanti En Pluv' (Cantar Sota la Pluja). KTP és un ensembla de música variada o varieté d'arrel transicional i pulular. Canten en l'idioma orinal i en espanto, normalment a la plaça del Rei o en trobades espantistes. Han editat dos discos ambpactes: Sojle de la klara temp' ( A Sòller s'aclara el temps) i Plaĉas al mi (Al mig de la platja). Els dos van ser inspirats durant una estada a Mallorca en ocasió d'un congrés d'espercatalà.

Homaranisme: Moviment homanista que proposa l'onanisme aquí i ara. Antigament s'anomenava Ho-marranisme, possiblement per influència de la classe eclesiàstica que considerava pecat cert tipus de plaer.

La Espera: Cançó tradicional que els espercatalistes consideren el seu himne primordial. Serveix per obrir llaunes de congrés. Alguns espercatalistes crítics utilitzen l'espercatalà prehistòric
per rebutjar aquest tipus de càntic, tot dient "malamikete de la nacjes, kadó, kadó, jam temp' está" (em fan una miqueta de mal les natges, que dur, que dur, hi ha tempesta). Podeu observar el llenguatge apòcrif de la crítica. Això és degut a que en la primera època de l'espercatalisme existia l'ascensura (recordem que el mateix pare de Zamenot era ascensorista).

Lifting: Esport que consisteix en deixar-se caure pel buit de l'ascensor, en forma similar al ponting. S'està estudiant prohibir la modalitat lifting sense corda per l'elevat nombre d'accidents mortals. És un esport amb poca acceptació perquè quan el participant baixa pel buit de l'ascensor, l'adrenalina baixa amb ell i després no hi ha forma de fer-la pujar.

Pasporta Selvo: Llibret amb adreces que et permet dormir a casa d'espercatalistes d'arreu de la selva amazònica. Els únics requisits indispensables per pertànyer-hi és no cocodrilar ni anacondar, i comprar el llibret o oferir la pròpia cabana perque puguin tranoctar altres membres.

Quinze de desembre: Diada anacional dels espercatalans. Se celebra la derrota dels espercatalans de moscatell en mans de les tropes bourbòniques, dirigides per Philip the NumberFive. En aquesta data s'organitzen picnics i aperitius arreu del país i s'ofereixen rams de plors a l'heroi Ferriol de Calcesnoves.

Raŭmista: Espercatalista caracteritzat per la seva tendència a raŭmiar-se les coses. No confondre amb raŭmiant, adjectiu aplicat a les vaques, siguin boges o no.

Taula de mots correlatius: Taula on es dipositen els mots que corren relativament. Alguns exemples són: què, quan, quom, qui, querquè, quaquina manera, tiu, tia, tiet, tieta, tió, tiarro, iu, ia, iot, i és, i era, iaia, iaiu, ...

Tohuvabohuo!: Neologisme que en Zamenot va voler introduir en la llengua però que no va tenir èxit. El seu significat és: quin sidral ha muntat el bofront, mare meva! L'academia de les males llengües va dictaminar que aquesta expressió no acomplia els requisits de nutralitat i falicitat d'aprenentatge. En Zamenot no va voler enfrontar-se amb els bofrontistes i va optar per utilitzar la versió abreviada ohú! i només en cercles íntims.

Txapelet: Algunes lletres de l'alfabet espercatalà porten accent en forma de carpa de circ anomenat txapelet o accent circusflex.

Vamba, La: Objecte de culte per la comunitat espercatalista. De la mateixa manera que, segons els cronistes, Crist va perdre l'espardenya, se sap que en Zamenot es va perdre la vamba. Existeix tot un ritual sardànic al voltant d'aquest objecte, on els participants, en rotllana, arriben a l'èxtasi a través del contacte boca-galta, en alguns casos boca-boca, al ritme d'una música tribial en un ambient de semifoscor. Sovint després d'haver ingerit uns beŭratges anomenats bierihuana i vinkolao.

Vikipiedia: Enciclopiedia mundial virtual com unitària. És una paraula composta: "Viki" que és una paraula vikinga que vol dir dibuix animat i... sobre "piedia" hi ha dues hipòtesis, alguns diuen que significa fet amb els peus i altres que diuen que significa fet per gent d'a peu (gente de a pié, en espercastellà antic). Existeixen moltes versions d'enciclopiedia virtual: la biciclopiedia, la logopiedia, la ensupiedia, la propedectipiedia,etc. Així com en diferents idiomes: en sord (de l'illa de Sordenya), en austral i pitec (d'Australopitèquia), en vaticà (de Vatiquistan), en rusc (de Rusquia), en desfalk (de les Illes Desfalkland), en lesbià (de l'Illa de Lesbos), etc.

Zamenot, Lluís Llacsar: Nascut per les rodalies de Sant Menof, va forpassar un dia d'abril morena de la serra. Es considera el primer parlant d'espercatalà. Va ser contemporani de l'abat Schlecker, creador del primer supermercat alemany internacional que assolí cert èxit.
La seva pertinença ètnica i nacional ha estat sempre matèria de controversia però la versió més acceptada és que Zamenot provenia del nord d'Afroamèrica, tenia nacionalitat alabamesa però era nascut en el sí d'una família d'emigrants cubano-animistes, molt relacionats amb el Casal Català de La Havana. Va estudiar medicina i va exercir de cirurgià fins que va ser expulsat del gremi per signar les seves operacions amb el pseudònim Doktor Espanto (el que té espant). Llavors es va especialitzar en oftalmo-logia masònica.

* (Alguns autors de llegendes l'anomenen Xambal·là o Shambalà que significa S'em va l'olla)

dimecres, 12 de desembre del 2007

Historia kuriozaĵo

En la jaroj 1920aj aperadis semajna gazeto kies ĉefredaktoro estis Teo Jung. Ĝi havis la titolon "ESPERANTO triumfonta", kun ĵurnala formato ĝi estas la prao de Heroldo, informanta pri esperantaj aferoj, kun reklamoj kaj anoncetoj en la posta paĝo.
Pro ia mistera kialo, la numero 73 estis satira kaj humurplena, ŝanĝante ekzemple la ideon de Universala Kongreso per Interplanedara Kongreso. La tuta enhavo sekvis tiun komikan tonon. Jen ekzemplo de anonceto en la lasta paĝo:
MALESPERIO
Efektive internacia, plej bele ilustrita,
monata revuo por soci-kaj ideala vivo,
spo- kaj arto, sko- kaj okultismo, homa-
humo- kaj laboristaro, im- kaj ekspresionismo,
kul-, litera- kaj naturo, kapital- kaj
esperantismo, futu-, milita- kaj vegetarismo,
scienco, ekle- kaj fantazio, ŝovi- kaj feminismo,
junularo, spiri- kaj idiotismo, ĵurnal- kaj
bolŝevismo, modo, paci- kaj sofismo, ped- kaj
demagogio, dem- kaj aŭtokratio, fot- kaj
ortografio, fi-, mu- kaj braziko, ktp. ktp.

Ĉion postulu de la eldononto
Milionofuĉki Bankrotemulow

Ni bezonas energiajn elspezhelpantojn.
(eblas prigrandigi la bildon per surklako)

Kaj ankoraŭ alia anonceto:

VERKISTOJ: kiuj ne sukcesis en sia nacia lingvo, uzu Esperanton, kaj ili trovos ĉion: bonvolajn recenzontojn, presiston, kaj eĉ legontojn.- Minimumaj sprito, stilo kaj kotizo sufiĉas. Ofertoj sub E.L.A. al la adm. de tiu ĉi ĵurnalo.

diumenge, 9 de desembre del 2007

Majstroverko de la hispana kino


Tiu ĉi estas specimeno de la filmo Amanece que no es poco (Tagiĝas, sole tio ja gravas). Laŭ mi ĝi estas la plej bona humurfilmo iam ajn kreita de hispana kino. Ĝi tre similas al filmoarto de la grupo Monthy Phyton, kiun mi ankaŭ admiregas. En la video, instruisto pri naturaj sciencoj lecionas pri la karakterizoj kaj funkciado de la homa koro.
Se ĝi ne videblus ĉi tie, vizitu jutubon: http://www.youtube.com/watch?v=4X-nEaST390&feature=related

divendres, 30 de novembre del 2007

Invento de TBO

Kiam mi estis infano, mi tre ŝatis komiksojn, bela ponto inter simplaj bildaroj kaj libroj. Inter la plej antivaj kiujn mi memoras troviĝas TBO. TBO fariĝis tiel populara en tuta Hispanio ke oni ĉiam nomis "tebeoj"-n al ĉiuj komiksoj tiuepokaj kaj ankoraŭ multaj mezaĝuloj kaj maljunuloj uzas tiun terminon.
TBO eldoniĝis unuafoje en 1917 kaj ĝi aperadis unu fojon semajne ĝis 1996. La komikso respegulis la etoson de la socio kaj kelkaj el ĝiaj herooj estis ege trafaj. Mi memoras ekzemple pri la Familia Ulises (familio Ulises) kiu ilustris la vivon de hispana familio en simila senco ol nun Simpsons ilustras la vivon de usona familio. Sed en nia historia retino plej gravuriĝis la sekcio nomata Inventos del TBO (inventoj de TBO). Ekstravagancaj elpensaĵoj de iu profesoro Franz de Kopenhago por solvi malgrandajn defiojn aŭ problemojn. Ankoraŭ nun, kiam oni proponas amuzan solvon al iu teknika problemo, aŭdeblas la diraĵo: ha! tio estas invento de TBO!
En vikipedio vi povos pliinformiĝi en asturia (ĝermo), angla, franca kaj hispana lingvoj

dissabte, 24 de novembre del 2007

La vortaro de Kel (Mikel)

Kiam mia denaska filo Mikel dujariĝis, patrino kaj mi decidis noti lian tiumomentan vorttrezoron. Lia plej frua vorto, laŭ mia memoro estis "koko", tio estis la nomo de blua gantpupo kiu aspektis dolĉa monstreto. Mikel kutimis dorlote dormi kun ĝi. Sed jen mi listigas la ceterajn akumulitajn vortojn:

pats gat(s) katoj

tei estel stelo

no/ne

xi jes

pom poma pomo

(to)to aŭto

iet llet lakto

aia aigua akvo

iaia avino

ium llum lumo

pat/tap tap ĉapo (botela)

tang campana sonorilo

umí dormir dormi

pi pipa suĉumo/suĉilo

bi biskvito

nem anem ni iru

papa paĉjo

mama panjo

bu (betty) boop

koko

pet puo

bi oliva olivo

pei popei Popeye (filmheroo)

po gos hundo

ai cavall ĉevalo

ton taronja oranĝo

toi sol suno

avió aviadilo

tai tall viando

pa pano

caca kak(aĵ)o

pipi piso

ma mazi (el la filmo Mazi en Gondolando)

acs korvaks (ĉeffiulo el sama filmo)

tim simpsons (el la tv-serio)

jac (hejma puphundo)

uco tuko (Li ĉiam postulis etan kusentegilon ĉe la mano por ekdormi)

kel mikel

ui ull okulo

pot poto

ia tà ja està jen ĝi/finite

pop pop poc a poc malrapide/a

txen tren trajno

du (dos)

pem peu piedo

dit fingro

mano

mei mel mielo

dimecres, 21 de novembre del 2007

Nova iniciato konektas la teatran mondon kun esperanto.

David Berga Management, profesia teatra agentejo prezentas blogon, specife kreitan por la esperantistaro. En ĝi oni povos spekti selekton de videoj el diversaj internaciaj kompanioj kaj la informo pri la ebleco kunlabori:
Jen la ligilo:
Aŭ ankaŭ:

Ina kaj malina cerbumadoj

Ĵus antaŭ mia kabeo mi estis ekdiskutonta pri la diferencoj inter inaj kaj malinaj pensmanieroj aŭ, pli ĝuste la malsamaj sent-kaj-penssintenoj laŭ genro. Mi estis preta esplori tiun kampon ĉar mi estas konvinkita ke la genra diferenco estas realaĵo same en la fizika kiel en la psika tereno. Mi ne aludas al la seksismaj ideologioj kiuj pretendas superecon de unu super la alia sed al tio ke viroj kaj virinoj ne same perceptas la mondon. Tamen diferenco neniel povas konduki al morala takso, same kiel altulo diferencas de malaltulo kaj neniu rajtas plivalorigi unun aŭ alian specifaĵon.

Tion mi entreprenis ĉar de tempo al tempo revenas la demando: kial mankas virinoj en nia esperanto-movado jam de jaroj, eble jardekoj? ĉu ne la demando en si mem implicas ke subkuŝas iaspeca diferenco genra en nia agado? Spertinte neesperantajn lingvokursojn mi ne rimarkis tiun "manko de virinoj"-n, do...la klarigo verŝajne kuŝas en nia traktado de la lingvaj kaŭ movadaj aferoj.
Mi daŭrigos miajn esplorojn je privata nivelo kaj publikigos informojn kiujn mi trovos helpopovaj, kiel ekzemple: http://gxangalo.com/modules/news/article.php?storyid=2523

0 comentaris Enllaços a aquest missatge

Onomatopeaj verboj

(re)Vizitante la Hejman Vortaron, kies ĉefredaktoro estis Jouko Lindstedt, mi aparte haltis en la lastaj paĝoj, kiuj finiĝas per listo de verboj bazitaj sur son-imitoj. Jen mi selektis kelkajn el ili:
aĥi: speco de ĝemado
aji: dolorkrio
bei: ŝafo
blablai: senĉesa babilado
boji: hundo
bubui: timigado de infanoj
ĉirpi: cikado, grilo, birdeto
gaki: ansero
graki: korvo,eligo de muko el gorĝo
grinci: akuta malagrabla sono de kunfrotiĝo
grunti: porko
heni: ĉevalo
hiki: singulto neplora
hurli: ventego, lupo
iai: azeno
jelpi: hundido, porkido
knari: seka bruo de skrapado, frotado
kraki: seka bruo de ŝirado, krevado, rompado
kukui: kukolo
lirli: rivereto
murmuri: urso, parolanta homamaso; homo parolanta mallaŭte aŭ malkontente
plaŭdi: marondoj kontraŭ rokoj; plata objekto aŭ mano kontraŭ akvo; infano en banujo
ronroni: kontenta kato
rukuli: kolomboj: kolombumantaj geamantoj
sibli: serpento, merlo,vento tra fendo, kuglo
susuri: ventro tra foliaro, ĉifata papero, silka vesto
ŝmaci: brua kiso, brua maĉado
tinti: glaso kontraŭ glaso, martelo kontraŭ amboso
ululi: gufo, strigo, lupo
zumi: fluganta insekto; homa kantado senvorta

divendres, 16 de novembre del 2007

Kabei ĉar

Antaŭ unu semajno mi decidis kabei. Kabei? kial? "Kial" estas vorteto nepre remorka de kabei, multaj homoj surpriziĝas aŭdinte ĝin serioze dirita. Kial vi kabeas? vi estis longe senlaca esperantisto kaj nenio aparte grava okazis! Sed la afero tuŝas min plurflanke kaj diversmaniere:
Unua respondo kiu venas al mia kapo estas...kial ne? Retrorigardante oni povas vidi la propran serion da rezignitaj projektoj, laboroj, hobioj, amikaroj, partneroj, ktp. Tamen ne estas la kazo de hazarda kaj senmotiva kabeo. Cetere, indas nuanci inter esperanto-labora kabeo kaj plenesperanta kabeo. Pri kio rezignis Kazimiro Bein en sia tempo? pri la movado? pri la esperantistoj? pri la lingvo? la ideo?
Ŝajne mi ka(t)beis. Dumlonge mi kunlaboris kun la kataluna e-movado, foje de ene, foje de ekstere ĝis kiam alvenis la decido ĉesi. Tiu decido venis post la sento de diverĝo en niaj vojoj. Jen mia unuapensa diraĵo al ili: mi kredas ke vi tro* PORas kaj maltro PERas! En la kazo de Katalunio, tiu "tro" intime rilatas ankaŭ al politiko. Mi ne kontraŭas politikan agadon, ofte male, mi kontribuas al konsciigo pri rajtoj sed lastatempe mi havis la timpercepton ke ni flankenlasas nian veran celon: Esperanto, ĝia uzo, ĝia pliriĉigo, ĝia maturigo,...
Jen mi kredis trovi gravan diferencon inter mia Esperanto kaj la Esperanto de aliaj homoj: mi ne kredas ke Esperanto estas "nur komunika instrumento". Kelkaj ne emas akcepti kaj eble eĉ malsimpatias al tio ke Esperanto estas la denaska lingvo de mia okjara filo. Eblas ami la katalunan kaj tamen ŝajne ne indas ami Esperanton...
Do, revenante al la temo, mi kabeis nur parte. Dum pluraj jaroj mi laboregis por la lingvo je kosto de mia cetera vivo, laboro, familio kaj amrilatoj inkluzive. La lingva agado elsuĉis tro da tempo, ĝis la punkto ke ĝi endanĝerigis eĉ mian sanon. Nepris halti kaj reorienti ĉion. Eble mi povintus fari tion malpli abrupte sed mi ne faris. Mia patro ĉesis fumi ĉe mia naskiĝo, post tio li neniam plu fumis. Li sukcesis plibonigi sian vivon per abrupta decido.
Sed mi ne kabeis pri Esperanto, mi parolas al mia filo per nia komuna lingvo kaj mi ne pretas ĉesigi la komunikadon kun miaj amikoj akiritaj ĉie en la mondo pere de renkontiĝoj kaj interreto. Mi ripozas kaj meditas. Mi rompis neniun kontrakton ĉar mi nenion estis kontraktinta, mi ne perfidis ĉar nenio estas perfidebla.
Cetere ne la unuan fojon mi kabeas. Iam mi estis enamiĝinta al kataluna esperantistino, tiu estis la plej ampasia periodo de mia vivo, sed la vivo foje kruele ŝercas. Ŝi enamiĝis al alia e-kataluno.
Tio signifis komencon de deprimkabeo: ne eblis ami, ne eblis esperantumi, ne eblis konservi amikojn. Kvankam ĝi estis unu el la plej teruraj epokoj iam spertita, la vivo, post la deprimtempo, denove surprizis min per malkovro de la budhisma vivsinteno. Tion oni povus nomi la alian flankon de la monero, mi eltrovis vojon al nova vivĝojo.
Kurioze, aŭ ne, ke mia dua kabeo revenigis al mi la memoron pri mia tiama amatino. Miaj okuloj subite kaj senpermese malsekiĝis kaj kiam ilin mi fermis, ŝi estis tie kaj mia koro denove malgajis.
Venas al mi la tento pensi ke mia dua kabeado ankaŭ iel rilatas al ŝi. Eble mi tenis min al Esperanto-movado dum multaj jaroj pro ŝi. Eble mi esperis iaspeca miraklo kaj la miraklotempo jam kadukis. Mi mem ankaŭ kadukis, plej verŝajne.
Sed mi ŝatas pensi ke kabeado estas intensa formo de esperantismo, maniero pruvi ke Esperanto estas grava afero. Nur vera esperantisto povas kabei, malvera simple rezignas. Ortega i Gasset (se mia memoro ne mokas min) diris: mi estas mi plus miaj cirkonstancoj. Esperanto estas miaj cirkonstancoj kaj malesperanti povas esti formo esperanti. Kial se ne, mi provas klarigi mian kabeadon per Esperanto?

elkore,
KaBe (Karles Berga)

(*) tiu "tro" envere havas la celon "tre". Mi kutime estas misa vortumanto, ĉefe se temas pri disvolviĝantaj pensoj, pro tio mi petas ne interpreti mian rakonton kiel kritikon al iu ajn asocio aŭ movado, mi kabeis pri diversaj, sen diskriminacie ĉu ŝtataj, ĉu naciaj ĉu internaciaj. Indas rimarkigi ke temas pri teksto en privata blogo (des pli nun), kvankam malferma al vizitantoj, kiel ĉiuj blogoj.

Ŝerco (el lernu.net)

Kuracisto: Sciu, ke profunda spirado mortigas mikrobojn.
Malsanulo: Jes, jes. Sed kiel devigi mikrobojn spiri profunde?

dilluns, 12 de novembre del 2007

Katalunia bildvortaro

Se vi deziras ĝui ĝeneralan unuakontaktan impreson pri Katalunio kaj ĝia lingvo jen ebleco: trarigardi la paĝojn de broŝuro eldonita de la koncerna departemento de la kataluna registaro. Ĝi konsulteblas en pdf-formato, kun enkonduko en kelkaj lingvoj. Klaku ĉi tie.

dimecres, 7 de novembre del 2007

La makisoj

La vorto "makiso" pruntiĝis el la franca. Dum la dua mondmilito, kadre de la franca okupacio far la nazioj, ĝi estis uzata por aludi al la armitaj rezistorganizoj kontraŭ la okupaciantoj. Kiam tiuj organizoj estis forpuŝitaj al suda Francio, la nomo estis adoptita de la gerilanoj kiuj batalis kontraŭ Franco (legu Franko). Inter tiuj lastaj ĉefrolis komunistoj, socialistoj kaj anarkiistoj, disde la jaro 1944 ĝis 1952.

En la girona regiono registriĝis ĉirkaŭ tridek bataloj inter makisoj kaj la frankismaj armeanoj. Sed tiuj gerilaj intervenoj ne fontis el la makisaj setlejoj en la montaro, kiel okazis en la interno de la duoninsulo, la agado kialis pro tio ke la zono estis en la landlimo franc-hispana, deviga irejo por tiuj kiuj celis transiri Orientajn Pireneojn, ĉu nord-suden ĉu sud-norden.

Teksto esperantigita el la libro Els maquis , Josep Clarà, Quaderns de la Revista de Girona, 1992.
En Youtube mi trovis ĉi tiun video-fotaron kiu bele ilustras tiun tragikan periodon.

dijous, 1 de novembre del 2007

dimarts, 30 d’octubre del 2007

Panellets, kaŝtanfestaj kukoj

Panellets estas la deserto kutima dum la festo de la 1a de novembro, la Tago de Ĉiuj Sanktuloj en Katalunio, same kiel la kaŝtanoj, la batatoj kaj la dolĉa vino (muskatelo). Panellets estas kuketoj el diversaj formoj, faritaj ĉefe el marcipano kaj aliaj ingrediencoj kiuj diversigas la gustojn kaj odorojn.
Oni miksas ovoflavon, sukeron, migdalojn kaj bolitan terpomon (aŭ bataton). Poste oni kuiras ilin per forno.

Els panellets són les postres típiques de la diada de Tots Sants a Catalunya, juntament amb les castanyes, els moniatos o el vi dolç. Els panellets són uns pastissos petits, i de diverses formes, fets a base de massapà i altres ingredients que els donen un sabors i aromes característics. La base més característica dels panellets és una barreja de rovell d'ou, sucre, ametlles mòltes, i patates bullides (o moniatos bullits). Tots els tipus es couen al forn.

Eblas spekti videon pri la temo en KIS-TV.

dilluns, 22 d’octubre del 2007

Misa meso

                      Tro patreca pastro
ekfaras misan meson
ne bone benas
kvankam vi bonvenas
li vervas dum diservas
vortojn vartajn kontraŭ aborto
ne ĉiuj konsentas
sed multaj pentas
kristo diris
bubo ridis
pastro sidis
homoj fidis
iĝis silento
sentis gento
pastro legis el biblio
flegis li pri familio
kia pio, ho dio, kontraŭ fio
subite ekstaro
preto por kantaro
fuĝas knabparo
fuŝas koruso
foras kortuŝo
kia skandalo
kristo sen sandalo
piednude, krude, ĉi apude
pastro hontas kaj ne deklamontas
aŭskultintoj hezitas
vunditas, iritas, spitas
amase forglitas
preĝejo solas
ĉar pastro folas

dijous, 11 d’octubre del 2007

Quim Monzó en la foiro de Frankfurto

Gesinjoroj,

Ĉar mi neniam diskursis (kaj mi ne scias ĉu mi kapablus), rakonton mi rakontos al vi.

Temas pri verkisto kiu parolas tre rapide kaj ĝuste pro tio li ofte balbutas. Oni proponis, do, al tiu verkisto —la jaron kiam la kataluna kulturo estas la speciala gasto— fari la inaŭguran diskurson de la Libro-foiro de Frankfurto.

Antaŭ ol akcepti la komision, la menciita verkisto —kataluno, kaj tial, batita hundo— dubas. Li pensas: "Kion mi faru? Ĉu mi akceptu la inviton? Ĉu mi malakceptu ĝin? Ĉu mi rifuzu per ĝentila preteksto? Se mi akceptas, kion oni pensos? Se mi malakceptas, kion oni pensos?

Mi ne scias kiel funcias la aferoj en aliaj landoj, sed mi asertas ke ĉe mi oni multe emas pensi kaj klaĉi. Se unu tagon vi rakontas ke, kiam vi vizitas la tajloron li demandas "en kiun flankon vi enpantalonigas ĝin?" kaj vi respondas "dekstren (aŭ maldekstren)", oni konkludas ion ajn. Se vi iras en la fruktovendejon kaj aĉetas pomojn, oni konkludas. Se vi mendas oranĝojn, oni ankaŭ konkludas.

Kion ajn vi faru (ĉu vi enpantalonigu ĝin dekstren aŭ maldekstren, ĉu vi aĉetu pomojn aŭ oranĝojn) oni havas altan klar-vidan nivelon. Oni estas tre akra-vida kaj ĉiam deduktas ion ajn, eĉ urbojn aperantajn en neniu mapo. Se vi antaŭenpaŝas, malbonas ĉar vi ne restis senmova. Se vi restas senmova, malbonas ĉar vi ne antaŭen iris.

Sed okazas ke nia verkisto pensas ke li devas pardonpeti neniun pro tio ke li sentas sin parto de tiu kulturo kiu ĉi-jare estas speciala gasto en Frankfurto; tial li decidas akcepti. Evidentas ke oni ne proponos al li —tiun solenan diskurson— la jaron kiam la speciala gasto estos la kuturo turka, la vietnama aŭ la ngndnga. Tiel do, li akceptas, kaj tuj sidas ĉe skribotablo, prenas skribilon kaj kajeron, kaj ekpensas kion diri.

Li fartas iom perplekse. Laŭlonge de la tempoj, la bonaĵoj de la historio ne benis la katalunan kulturon. La lingvoj kaj la literaturoj neniam devus ricevi punojn venintaj el geo-politikaj strategioj, sed tamen forte ili ilin ricevas. Pro tio li surpriziĝas ke organizaĵo kiel tiu ĉi —la Foiro de Frankfurto, dediĉita al la grandaj gloroj de la eldon-industrio— decidis speciale gastigi kulturon kiu havas senstrukturigitan literaturon, disigitan en diversaj ŝtatoj kaj la lingvo estas efektive oficiala en neniu (kvankam unu ŝtato kaj duono tion proklamas; nur se tiu proklamo ne ĝenas turistojn, vizitantajn skiistojn aŭ disvendistojn de butan-boteloj).

Pro tio li dubas pri tiu speciala gastigiĝo en Frankfurto. Ĉu subite la mondo fariĝis bonvolema al ili, dum plimulto deziras al ili eternan periferiecon? Li, krome, memoras ke, en alia literatura organizaĵo —pli norda kaj multe pli solena—, antaŭ iom pli ol jarcento (la jaron 1904) la juĝantaro de la Nobel-premio pri literaturo premiis Frederic-n Mistral-n. Frederic Mistral ne estis kataluno. Li estis okcitano. Sed la rilato utilas —ne nur pro tio ke kelkaj katalunoj kaj kelkaj okcitanoj sentas sin proksimuloj— sed pro la fakto ke la premio tiom multe ĝenis la puristojn de la nacio-ŝtato ("Soyez propres, parlez français!”) ke ekde tiam —neniam plu— literaturo sen ŝtato ricevis Nobel-premion.

Krom farti iom perplekse, la rolulo de nia rakonto havas ian senton pri justeco. Eble "justeco" ne estas la ĝusta vorto. Ion similan. Kvankam —kiel dirite— al katalunoj politikaj aferoj iris iel ne tro festige kaj ĝojige, la kataluna literaturo estas, klare, unu el la bazaj ŝtonoj de la eŭropa kulturo. Neniu literaturo sen ŝtato de tiu ĉi Eŭropo (kiun onidire konstruas ni ĉiuj), ne estis tiel solida, tiel duktila kaj tiel ada.

Ĉu ĉion ĉi devas li rakonti en la diskurso? Eble li povus eki dirante ke la komenca potenco kiu prioritatigis la katalunan literaturon en Eŭropo dum mezepoko venas el Ramon Llull (Raymundus Lullus, Raimundo Lulio, Raymond Llull, Raymond Lully: aŭ kiel vi plej ŝatos). Ramon Llull estis filozofo, rakontisto kaj poeto. Li estis majorkano, el tiu Majorko nuntempe igita geriatrian germanan "bundesland"-on. Naskiĝinta multe pli antaŭ ol la 'tour operator'-oj, la baskostaj flugkompanioj kaj la 'balearigo' diktis la viv-normojn de tiuj marbordoj, jarcentoj antaŭ la alveno de Boris Becker kaj de Claudia Schiffer, en plena 13a jarcento, Ramon Llull strukturis lingvon kunligitan kaj rigoran, la saman lingvon, kiun, vibre kaj korupte, daŭre ni parolas kaj skribas nuntempe.

Sed la vertkisto havas aliajn dubojn. Ĉu pro tio ke li devas paroli en Frankfurto, li devus spicigi la prelegon per detaloj interesaj al germanparolantoj? Ĉu li devus mencii la ĉefdukon Ludoviko Savanto el Aŭstrio-Toskanio, La Ĉefduko? Ĉu li devus mencii sinjoron Damm kaj sinjoron Moritz, fondintoj de kelkaj el la bieroj daŭre trinkataj de la katalunoj? Evidentas ke, se li tion farus oni nomus lin frivolulo, kaj tio daŭre antaŭenpuŝas lin tion fari. Tiel do, li eĉ povus mencii sinjoron Otto Zutz, granda oftalmologo —"diplomita en Hispanio kaj Germanio"— kies nomo nuntempe nomigas faman barcelonan diskejon, kaj kiu, dumvive kuracis la vidon al multaj barcelonanoj. Al kelkaj familianoj de la poeto Carles Riba, ekzemple, laŭ rakontas la nepo —Pau Riba, ankaŭ poeto kaj, krome, kantisto— en la teksto akompanta lian diskon "Dioptria”.

Li ankaŭ ne scias ĉu li devus mencii la plej grandulojn el la literatura vojo de l' praa tempo ĝis la nun': Bernat Metge, JV Foix, Narcís Oller, Anselm Turmeda, Joan Brossa, Joanot Martorell, Llorenç Villalonga, Jordi de Sant Jordi, Jaume Roig, Josep Carner, Jacint Verdaguer, Isabel de Villena, Josep Maria de Sagarra, Àngel Guimerà, Santiago Rusiñol, Joan Maragall, Eugeni d’Ors, Josep Pla, Joan Sales, Mercè Rodoreda...

Ĉu estus pli bone mencii neniun?

Ĉu la fakto mencii ĉiujn tiujn verkistojn (plimulto el ili nekonataj de la literatura etoso trairanta Frankfurton) enuigos la ĉeestantojn en la solena malfermo de la Libro-foiro pro tio ke ili aŭdos nomojn tute ne konatajn? Ĉu tiu fakto provokos ke oni rigardu la horloĝon kaj pensu: "Kiel teda, tiu homo!"? Pro tio, do, li decidas mencii neniun nomon (kvankam, fakte, li jam tion faris dum li priskribis la dubojn ĉu mencii ilin aŭ ne). Krome, laŭ li legos, en la Libro-foiro mem oni starigos ekspozicion kiu tion priparolos. Tamen —ni estu sinceraj— kiom da el la ĉeestantoj al tiu malferma programero vizitos tiun ekspozicion havante iom pli da intereso ol tiun simple protokolan? Ni estu sinceraj kaj optimismaj: malmultaj. Eĉ se temas pri Libro-foiro, kaj la plej nekonataj verkistoj devus esti la plej instigaj al legemo de tiuj kiuj interesiĝas je malkovri novajn literaturajn mirindaĵojn kaj ne iri, tutsimple, laŭ la vojo de la ajna komerca modo.

Sed, ju pli li pripensas, des pli malklare li vidas kia devas esti la diskurso. Pro tio ke multaj homoj havas ideon pri la mondo surbaze de la nuntempa geometrio de la politiko-kultura povo, eble estus taŭge rakonti ke, en Eŭropo —disigita la latina en diversaj vulgaraj lingvoj—, la unua traktato pri Juro estis la kataluna “Consolat de Mar”, per kiu oni leĝigis la transmarajn rilatojn en la Mediteraneo. Eble li povus aldoni ke kelkaj el la unuaj eŭropaj traktatoj pri medicino, dietiko, filozofio, kirurgio aŭ kuirarto estis ankaŭ verkitaj en kataluna lingvo.

Sed, ĉu tiom da datenoj estus utilaj al io? Kion diris aliaj verkistoj en antaŭaj inaŭguraj diskursoj en tiu ĉi foiro? -La verkisto serĉas tiam kelkaj el tiuj diskursoj kaj legas ilin. En ĉiuj estas granda ekzalto pri la propra kulturo, kaj klare vidas ke, ĉiam, al kiu ne koncernas la ekzaltita kulturo, tiuj diskursoj diste sonas, kiel akvobruo el fluanta rivero de ni tute ne rimarkata.

Temas pri diskursoj samstilaj al tiu kiu, dum la frankisma diktaturo, prononcis en Novjorko, ĉe la sidejo de Uniiĝintaj Nacioj, la violonĉelisto Casals. -Temis pri diskurso kiu tiel emociigis la katalunojn kiel lasis indeferentaj la ceterajn loĝantojn de la planedo: “I am a Catalan. Today, a province of Spain. But what has been Catalonia?...”:“Mi estas kataluno. Katalunio hodiaŭ estas provinco de Hispanio, sed, kio estis Katalunio? Katalunio estis la plej granda nacio de la mondo. Mi rakontos kial. Katalunio havis la unuan parlamenton longe antaŭ Anglio havis. Katalunio havis la unuajn Uniĝintajn Naciojn ...”

Li ankaŭ rimarkas ke aliaj verkistoj kiuj faris malfermajn diskursojn en la Libro-foiro, enmetas poemojn. Eble li ankaŭ tion faru. Li povus, ekzemple, legi tiun lango-tordilon kiu, iun tagon (en mirinda parodio pri milita diskurso), deklamis la grandioza Salvador Dalí, kiel se temus pri sublima poemo:

“Una polla xica, pica, pellarica, camatorta i becarica
va tenir sis polls xics, pics, pellarics, camatorts i becarics.
Si la polla no hagués sigut xica, pica, pellarica, camatorta i becarica,
els sis polls no haguessin sigut xics, pics, pellarics, camatorts i becarics”.

Haŭta lama eta pika beka kokino
havis ses haŭtajn lamajn etajn pikajn bekajn kokidojn.
Se ne temus pri haŭta lama eta pika beka kokino
ne estus haŭtaj lamaj etaj pikaj bekaj la ses kokidoj.

Fakte, ĉar la tuta diskurso temas pri parto el ritualo kaj, kio vere gravas estas la manieroj, la cerimoniaro, la vesto, la kravato (aŭ la nekravato), ĉu vere gravas kion oni precize diras? Ĉu en religia cerimonio en mortinta lingvo (meso en la latina ekzemple), tro gravas ĉu parto el la fideluloj ne komprenas la tekston? Eĉ pli: ĉu nepras diri ion konkrete? La politikistoj estas ĵonglistoj, kaj pro tio ties diskursoj estas imitindaj: plenplenaj da sensignifaj vortoj kiuj, per granda arto, —por ŝajnigi respondeculoj— aplikas en la koncerna momento kvankam, fakte, temas nur pri fumo: literoj farantaj silabojn farantaj vortojn plenumantajn la taskon.

Tiu mirinda muzikisto, Carles Santos, registris antaŭ kelkaj jaroj bonegan kanton konsistinta el miksaĵo de amdeklaro kaj politika diskurso. Temas pri teksto kie la malplenaĵoj kaj la promesoj estas anstataŭigitaj de konstanta ripetado de la vorto "Lacerteto", ornamita per adjektivoj troigitaj. ("Lacerteto" — "Lacerteto" estas la nomo de lia fiŝ-boato. Ĉu ne estus, do, teksto plenplena da sensignifaj vortoj, da "lacertetoj", la plej taŭga diskurso por la malfermo de la Libro-foiro? Teksto tiel abstrakta kaj malplena ke, sen neceso ŝanĝi frazon, eblos uzi ankaŭ por kiu alia ajn ago: ĉu literatura, ĉu sporta, ĉu ĉasa, ĉu filatela. Kiu estus tiel utila por prezenti novan verkon pri beletro kiel por inaŭguri fervojon. Diskurso tiel ambigua estu tute ritmo —ritmo, ritmo!—, sed ties enhavo diru nenion: absolute nenion.

Ĉio ĉi estas kion la verkisto, kiu ĉiam parolas tre rapide, kiu pro tiu kialo foje balbutas (kaj al kiu oni proponas fari la inaŭguran diskurson de la Libro-foiro de Frankfurto) dubas ĉu diri aŭ ne. Ankaŭ dubas ĉu —se li tion diras— la aŭskultantoj donos sian atenton. Ankaŭ dubas ĉu —se ili donas sian atenton— komprenos kion li volas diri. Ankaŭ pensas ke, fakte, li povus diri kiun ajn alian aferon sen nenia ŝanĝo en la esenco se, en ĉiuj ceteraj detaloj, la cerimoniaro plenumiĝas. La plej grava aparteco de tiu cerimoniaro, fakte, estas la tempo. Kaj tion li scias tre klare: kiam la interkonsentita tempo pasos, li rigardos la horloĝon kaj diros:

Jen ĉio. Koran dankon. Bonan vesperon.

QUIM MONZÓ

Elkatalunigis: Ferriol Macip

dimecres, 3 d’octubre del 2007

ek, al kaŝtanfesto!

La venonta aranĝo de Kataluna Esperanto-Junularo kaj kataluna Esperanto-Asocio estas la celebrado de la ĉiujara kaŝtanfesto, ankaŭ nomata 4a Aŭtuna Renkontiĝo, okazonta dum la tagoj 2, 3 kaj 4 de novembro, en Castell de Cabrera, apud Capellades. Kiel kutime oni tre bonvenigos eksterlandanojn kiuj helpos malkrokodiligi la feston. Sekvante la spurojn de la pasinta SPR, la programo estos minimuma kaj la partoprenantoj mem organiziĝos kaj decidos. Tamen jam antaŭvideblas vizito al la proksima Muzeo Molí Paperer (vidu artikolon sube).
Pliaj informojn kaj aliĝeblon vi trovos ĉi tie.

Muzeo unika

La Museu Molí Paperer ( Muelejmuzeo pri Papero) de Capellades estas unu el la internacie plej elstaraj muzeoj dediĉitaj al papero. Ĝi estas lokita ĉe antikva papermuelejo de la 18a jarcento. Temas pri aktiva muzeo, t.e., oni daŭre ellaboras permane paperon. Ĝin pliriĉigas kolekto de maŝinaro, ilaro, paperoj kaj dokumentoj datitaj inter la 13a kaj la 20a jarcento. La muzeo ankaŭ viglas pro la okazigo de kulturaj aranĝoj ligitaj al papero en siaj diversaj aspektoj. Legu informojn en la kataluna, hispana kaj angla ĉi tie.
Por enkadrigi ĝin en la historio de la papero vi povas legi en la koncerna kaj interesa artikolo de vikipedio.

dilluns, 1 d’octubre del 2007

Fluganta Spagetmonstro

En vikipedio troveblas multaj aferoj, inter ili hodiaŭ mi elĉerpas la enkondukon pri la Fluganta Spageta Monstro, kiu furoretis antaŭ iom da tempo en diversaj medioj. Temas pri satiro kies ĉeftemo estas religio, alivorte kiel oni povas proponi klarigon de la universo sen neniu scienca bazo. La spagetmonstrismo celas primoki la Inteligentan Desegnon, teorio de, ĉefe usonaj, piaj konservativuloj kiu per novaj fakvortoj celas konvinki nin ke Dio nepre ekzistas kaj ĉion kreis. Jen vi povas plu legi pri ĝi ĉi tie.
Jen do, humura komplemento al la ĉi apuda filmeto:
The greatest story ever told/La historia más grande jamás contada.

dijous, 27 de setembre del 2007

Gemma

Gemma, el akvo mara,
kiu foje venis en la teron
kaj kaptis diavole
estaĵon pli ol dudekjara.

Sala diablino,
ido de Neptuno,
nur per arto de sorĉisto
iĝis vi surtera ino,
dank' al helpo de la suno.

Jen rigardo via,
pli altira ol esenco de magnet'.

Via lango varme dolĉa
trafas homon simple viran,
ĉiu ero en via korpo
allogas tre, neeviteble,
jen via sorto laŭdezira.

-----------------------

Uraganoj en mens'
frapadas min konstante,
via bildo nebuliĝas
kaj iĝus sort' terura
se nur spuro via
restus sola
en mia pens'

Minutoj plilongiĝas
ĝis aspekto de miljaroj,
nur pro stranga volo
de dio aŭ demono,
tiel mia sento iĝas,
ho kara, vi foriĝas.

dimecres, 26 de setembre del 2007

Esperanto en la landfesto

La 11an de septembro multaj katalunaj esperantistoj renkontiĝis ĉe budo en Barcelono okaze de la landa ĉeffesto, La Diada de Catalunya.
Farri, maldekstre en la foto, kun helpo de diversaj volontuloj, ebligis ke esperanto estu disvastigata jam por kvara sinsekva fojo en tiu gravega evento, partoprenata de centoj da homoj, grupoj kaj asocioj. Akuratan raporton vi povas legi en la koncerna paĝo de Libera Folio, tie ĉi. Kaj viziteblas ankaŭ la blogo de Farri mem, ĉi tie.

divendres, 21 de setembre del 2007

Mirinda sukceso

Pro evidentaj kialoj, Esperanto ne multe integriĝis en la ordinara vivo de plej multaj homoj. Se mi enketus sur la strato al homoj demandante ĉu ili konas vortojn en aliaj lingvoj verŝajne mi ricevus plurajn specimenojn: sajonara, bon nuit, hello, fiesta, mamma mia, fado,...Se la demando temus pri Esperanto verŝajne la respondo tre proksimiĝus al nulo, tamen, almenaŭ por hispanoj kaj katalunoj de mia generacio, estas esperanta vorto kiu tre populariĝis kvankam neniu sciis pri ĝia esperanta origino: Mirinda.
Mirinda estas iaspeca limonado kreita kaj lanĉita de hispana entreprenisto, onidire esperanto-parolanto. Ĝi estis komercigita kun diversaj gustoj: oranĝa (eble la plej sukcesa), citrona, poma, fraga, ananasa kaj vinbera. Ĝia distribuado estis mondskala. En la 1970aj jaroj, Mirinda donacadis diskojn el la tiamaj popularaj ensembloj kaj kantistoj: Los Pekenikes, Karina, Massiel, Fórmula V kaj aliaj. Post ioma tempo ĝi estis vendita al Pepsico kaj ankoraŭ nun ĝi konkurencas kun Fanta kaj Coca-cola. En vikipedio vi trovos informojn en araba, dana, germana, angla kaj hispana lingvoj.
Kuriozaĵo. La hispana reĝisoro Álex de la Iglesia debutis kaj ekakiris famon per sia etfilmo Mirindas Asesinas (Murdaj Mirinda-oj), kiun vi povas spekti ĉe la maldekstra kolumno. Klarigo pri la komenco: strangulo eniras trinkejon kaj petas al kelnero ĉu li povas doni Mirinda-n al li. Kelnero servas ĝin kaj la strangulo fortrinkas kaj intencas foriri, tiam kelnero postulas pagon. La strangulo respondas ke tio ne justas ĉar li petis donon kaj ne vendon, li post bedaŭro de la miskompreno senkompate pafadas la kelneron...

dijous, 20 de setembre del 2007

Gazeta panoramo

Jam de la komenco de la esperantismo, esperantistoj disaj tra la mondo sin dediĉis al verkado kaj eldonado. Plej ofte temis pri modestaj kaj lokaj bultenoj kun precipe esperantaj kaj lingvaj temoj. La afero iom post iom evoluis, enhavoj pliriĉiĝis, kreskis la eldonkvalitoj kaj la temoj altiris la atenton de ne nur lokaj komunumoj. Nuntempe ni povas fieri pri digna nombro de legindaj gazetoj pritraktantaj plej diversajn interesojn de la socio. Klaku ĉi tie por trarigardi la nunan gazetpanoramon.

dimecres, 19 de setembre del 2007

La dangxera lingvo en Hispanio

En Madrido, la 28an de novembro 2006, okazis internacia kongreso pri la hispana intercivitana milito. Kadre de tiu evento, Ulrich Lins kaj Antonio del Barrio prezentis komunikon sub la titolo La danĝera lingvo en la hispana civitana milito. Nun, dank' al la servemo de SATeH (SAT en Hispanio), ni povas legi tiun interesan prezenton en la reto, bv. klaki ĉi tie.

dimarts, 18 de setembre del 2007

Odiseo mensmaŝinas

Ciklopo regnis en insul'
ĝis venis ŝiphazarde
mikroskopa itakul'
Inĝenia batalado iĝis ek
inter Odiseo kaj Ciklop'
venkis la etul'
la ciklopo iĝis fek'
de tiam la grandulo ege timas
kaj Odiseo mensmaŝinas
timu vi, prepotencul'
ĉar vin atingos itakul'

jen epizodo historia
ĉu mitologia?
al Homero turnu vi
se al vi gravas tio ĉi

diumenge, 16 de setembre del 2007

Hajkece


Pejzaĝas preter la fenestro,
post ĉiu fenestro,
ne gravas ĉu vitro malpuras,
pejzaĝas preter la fenestro.

La pol' ja estis preta

La trempado estis komuna kiam aperis la virinoj kun siaj grandaj tetasoj. Ĉiu viro montris sian titolon, unu estis pola kuracisto, alia usona librovendisto, alia kataluna profesoro... Sed la titolaj argumentoj ne impresis la virinojn. Iŝi jam estis alkutimitaj al tia fanfaronado. Ĉar inoj estis malpli ol malinoj, iŝi fariĝis disputaj...ĝis kiam iu sugestis ke matĉo inter la viroj solvu la problemojn. La pol' ja estis preta por batalo...(daŭrigebla :)

Ĉi tekston katalunoj povas sublegi erotike pro la katalun-elvokaj signifoj de kelkaj vortoj, kiujn mi klarigas jene:
trempado = ekscitiĝo, falusiĝo
tetasoj = mamegoj
titolon = kacon
dis-putaj = dis-putinoj
matĉo = virego, bravulo
pol' ja = kaco

dijous, 13 de setembre del 2007

Darma leciono

DARMO
Tiu ĉi mondo estas plena de suferoj. Naskiĝo estas sufero. Maljuniĝo, malsaniĝo kaj morto estas suferoj. Renkonti homon, kiun oni malamas, estas sufere, apartiĝi de karulo estas sufere, barakti vane por ke oni satigu siajn bezonojn, estas sufere. Vere, vivo, kiu ne liberiĝas de deziro kaj pasio, estas ĉiam envolvita de afliktoj. Tio ĉi nomiĝas la Vero de Sufero.
La ĉi-supra fragmento estas la unua alineo de la unua subĉapitro de la ĉapitroDarmo de La instruoj de Budho, eldonita de Budhisma Misia Fonduso en 1983.
Longĉen Rabĝampa, budhisma instruisto
(teksto kopiita el tie ĉi )

dimecres, 12 de setembre del 2007

Ludante

Mi pli kaj pli miras kiel kreskas esperantaj aferoj en la reto. Hodiaŭ mi renkontis ttt-ejon dediĉitan plejparte al retludoj: www.ludanto.org ĝi enhavas grandan stokon por elekto, inter popularaj kaj malpli konataj ludproponoj. Se vi havas liberan tempon (kio estas tio?:) de hezitu viziti kaj amuziĝi.

dilluns, 10 de setembre del 2007

Dismortigaj bomboj

En la blogosfero ĵus naskiĝis kampanjo kiu celas premi al la hispana registaro por ke ĝi ratifu en 2008 traktaton kontraŭ la grapolbomboj, ankaŭ nomataj ŝprucbomboj (Hispanio ankoraŭ fabrikas kaj vendas ilin).
Se mem la uzo de ordinaraj bomboj estas afero rifuzenda kaj kondamnebla, des pli oni malpermesu la uzon de tiu ĉi bombotipo, kiu ne kapablas distingi la viktimojn. La grapolbomboj mortigas ĉiuspecajn homojn, inter ili multajn infanojn. Tiuj bomboj tre facile eksplodas kiam ajn, eĉ pli facile ol la fifamaj tretbomboj kontraŭpersonaj. Klaku ĉi tie por vidi la originon de la kampanjo. Kaj plu legu en Esperanto en aliaj blogoj:
Tonyo del Barrio, E-Planedo,...cetere, se vi interesiĝas, legeblas ankaŭ en Esperanto la Pacdeklaron de Hiroŝimo 2007.

dijous, 6 de setembre del 2007

Simioj kaj infanoj en komparo

Simio kapablas solvi etajn sumojn kaj uzi ilojn kiujn infano 2-jara ne sukcesas eĉ ĝuste preni, tamen la infano estas, je tiu aĝo, pli inteligenta ĉar li lernis el la kulturetoso interpreti la intencojn kaj imiti la plenkreskulojn cele al solvo de problemoj, lia inteligento sekve ne ŝuldiĝas al pli granda cerbo.
Alidirite,la homa inteligento ŝuldiĝas al specialiĝo de la kulturo kaj ne al ĝenerala inteligento asociigita al pli granda cerbo, laŭ esploro disvolvita dum la lastaj 4 jaroj far internacia skipo. Inter la analizistoj troviĝas la hispanoj Josep Call kaj Victoria Hernández-Lloreda.

Tiu esplorlaboro estos publikigita morgaŭ, 7a de septembro, en la revuo Science. Ĝi estis bazita sur testoj al 106 ĉimpanzoj, 32 orangutanoj kaj 105 infanoj 2-jaraj.
(elkatalunigita artikolero de El Periodico, vidu ĉi tie)

dijous, 30 d’agost del 2007

La Beletra Almanako

Jam ekmarŝas la Beletra Almanako. Amantoj de bonaj legaĵoj delonge atendis tiun novaĵon. En tiu ĉi libro, kiu celas esti la unua el literatura serio, vi povos ĝui la verkemon de aŭtoroj kiaj Jorge Camacho, Edwin de Kock, Baldur Ragnarsson, Maŭro Nervi, Mao Zifu kaj aliaj. Klaku ĉi tie por legi la kompletan menuon de la almanako.
Se vi emas mem verki, skribe aŭ desegne, ankaŭ vi povas proponi ion por publikigo, sendante via(j)n verko(j)n al la redaktejo por ekzameno kaj takso.

dimarts, 28 d’agost del 2007

La alia KEA

Multaj scias pri la diversaj KEA-j: Kataluna Esperanto Asocio, Korea Esperanto Asocio, Kanada Esperanto Asocio, Kordoba Esperanto Asocio...sed ne ĉiuj scias ke en alia Kea eblas sunbruniĝi, ripozi, mediti, sinbani ĉe helblua maro...kio? ne kio sed Grekio! Inter la multaj helenaj insuletoj proksimaj al Ateno troviĝas Kea, laŭdire zorge kaŝita juvelo ĝuata preskaŭ nur de atenanoj. Inter la malmultaj informoj pri ĝi mi kaptis la jenan por vi: http://www.kalispera.it/viaggimonica.htm
Provu retŝipumi kaj malkovri ie ĝian "ridetantan leonon" skulptaĵo kiu karakterizas kaj singularigas la insulon. Bonan alvojaĝon!

Se vi tamen ne interesiĝas pri Kea, eble vi pli emos al la arto de KEJ, alinome KEJ'ARTE, kordoba muzikensemblo kiu flirtumas kun flamenko, regeo, funko kaj hip-hopo.

Mi profitas la okazon por kondolenci al grekoj pro la grandaj perdoj homaj, ekonomiaj kaj naturmediaj kaŭze de la pluregaj, ŝajne provokitaj, incendioj. Se iu ajn emas rekte helpi al ili, bv. fari tra la jena paĝo: http://www.ihelp.gr/?lang=es-ES (eblas ŝanĝi lingvon klakante sur la flagetoj).

diumenge, 26 d’agost del 2007

Spe-kulo ŝvebas ĉirkaŭ Montserrat

La magistrato de Collbató (centra Katalunio) aprobis, la 3an de majo 2007, la projekton pligrandigi la industrian zonon Les Ginestes, konsistanta el 6 hektaroj, aldonante 21 pliajn hektarojn. Tiu projekto signifas la detruon de la plej bona agrokultura grundo de Collbató kaj ankaŭ minacon por la admirinda ĉirkaŭo de Montserrat, speciale por la Natura Parko de Montserrat kaj la Reto Natura 2000, kiuj limas kun la nova industria areo. La urba registaro antaŭenpuŝas la projekton spite al kontraŭaj informoj de planteknikistoj kaj respondeculoj pri medipolitiko de la propra urbodomo, kiuj konsideras la planojn nenecesaj kaj pretermezuraj.
La Konsilio pri Medio, kun reprezento de organizoj kaj vilaĝanoj, ankaŭ sin manifestis kontraŭ la pligrandiga projekto.

En Collbató, vilaĝo kun 3.500 loĝantoj, oni kolektis pli ol 1.200 pledoj de la vilaĝanoj, konsciaj pri la falsado de la magistrato, kiu informis pri “eta pligrandigo”. Envere ĝi temas pri 9,2 hektaroj okupataj per pli ol 140 industriaj konstruaĵoj 12 metrojn altajn kaj parkejo por 1.000 veturiloj. La nova industria areo akceptos prilaboradojn alte kontaminajn : fandigo de metaloj per termo-energiaj marteloj ĝis 350 kv, elektrolitikaj traktadoj, miksado de metaloj kun fosforo kaj industriaj restaĵoj, preparado de cemento, kemiaj procesoj, abraziaj produktoj, pritraktado de danĝeraj materialoj kiel amianto, cianido, kromo, dissolvigoj, pesticidoj, fosforo, eluzitaj oleoj kaj manipulado de eksplodemaj materialoj.

Entute temas pri “monkonvena aranĝo” kiu ne fontas el la ekonomiaj bezonoj de la vilaĝo. Ĝia celo estas favori al tiuj entreprenistoj kiuj “amikas al la partio”. Kun ili la magistrato subskribis kontrakton per kiu ili gajnos subite pli ol 120 milionoj da eŭroj.

Se vi deziras helpi por haltigi la projekton, se vi deziras ke Montserrat daŭre estu kiel mondkonate, aliĝu al la manifesto (katalune/hispane/france/angle/):

http://www.infomontserrat.com/salvemmontserrat/index.htm

Vidu ankaŭ Meteofotojn.

Ŝlosilo (el la kataluna)
Nom : (antaŭ)nomo
Cognom : familia nomo
DNI/NIF : idento-numero (pasporta numero)
Poblacio : urbo
Adreça internet : retejo
Comentaris : komentarioj

dijous, 23 d’agost del 2007

Mi vidis ĝin, mortinta

Sidanta sur la necesujo, mi vidis ĝin tie, sur la planko, senmova, ventr' al plafone, brunkolora. Ĝi venis el Ameriko, mi aŭdis. Sed ĝi mortis ĉe mi, en Barcelono, en mia necesejo, inter skatolo kaj ŝtupareto. Kiom aĝa, mi ne scias, sed ĝi aspektis plenkreskula pro la grando. Tuŝi mi ne povis, ne kuraĝis, mi ne certis pri ĝia absoluta morto kaj, cetere, eĉ kadavre ne indus. Mi atendis, mi pripensis kion fari, ĝi ne devus tie pluresti, ne decus. Starinte mi serĉis, nur trovis maldikan kaj malnovan folion, mi decidis ĝin uzi, provi. Mi ŝovis la paperon sub ĝin, la blankan sed uzitan paperon. Mi kondukis ĝin per leĝeraj frapetoj ĝis la centro de la folio kaj mi levis, horizontale, paperon kaj ĝin, preta por transporto. Mi hezitis inter necesujo kaj paperkorbo. Lastfoje unu lia kamarado, ankaŭ mortinta, flosis sur la miksaĵo de akvo kaj urino. Mi decidis paperkorbon. Sed necesis piediri tra koridoro, zorgante la kvietecon de la kadavro surpapera, evitante stumbligajn barojn, ŝtelpaŝe. Jen la fino de la vojo, la atingo de la ujo. La mortinto restis sama, morta, senmova, meze de la blanko. Finiĝis la funebra marŝo, la silenta procesio post la forpaso. Mi klinis la folion kaj ĝi glitis en la paperkorbon, la malplenan paperkorbon nun iĝinta tombejo de enmigrinto. Mi enĵetis ankaŭ la paperon, kiu fine kovris la vivinton, ŝparante al aliuloj la tristan vidaĵon. Aliaj paperoj survenos kaj sedimentos ĝis la rando de la paperujo, tiam oni forportos al strato, al pli granda tombejo de vivintoj kaj nevivintoj, atendante la alvenon de kamiono kiu englutos ĉion mortan kaj forlasitan en la urbo. La vojaĝo de la amerika brunulo longos, sed ne gravas. Ĝi vivis sian tutan vivon. Eble ĝi reenkarniĝos iam, bruna, malgranda, rapidema, scivola...kiel kutimas blatoj.

dimarts, 21 d’agost del 2007

La sekreta lingvo

Mi ne memoras mian aĝon tiam, eble mi estis 18 jaraĝa kiam mi komencis ludi per la lingvo. Adoleskantoj amas sekretojn kaj misterojn, mi ne estis aparta pri tio sed mi elpensis apliki la enigman etoson al la lingvo. Mi elpensis kodon.
Surbaze de la hispana alfabeto mi decidis kaŝi la kompreneblon per facila rimedo: ĉiujn vortojn mi ŝanĝis tiel ke ĉiu konsistanta litero estu anstataŭita de ĝia sekvanta laŭ la alfabeta ordo, disigante vokalojn disde konsonantoj, ekzemple kaj aplikite al esperanto, la vorto amikino estiĝus enolopu (a estiĝus e;m estiĝus n; ktp.) Jen ekzemplo de frazo: mi ŝatas karesi katojn>>No teveŝ lesiŝo levuĵp. Mi uzis ĝin nur skribe kaj nur komplicis en la uzo unu mia tiama amikino. Post nelonge mia elpensaĵo ekkuŝis en tirkesto kaj en forgesita angulo de mia menso. Sed mi kredas ke mia intereso por Esperanto ŝuldiĝas parte al tiu anekdoto okazinta antaŭ multaj jaroj, pro du motivoj: per Esperanto oni multe vortludas kaj ĝi ankaŭ aromas kiel sekreta kaj mistera lingvo for de Esperantio.

dimecres, 15 d’agost del 2007

The Meatrix/La Meatrico

The Meatrix estas versio de la originala filmo The Matrix. En ĝi rolas animitaj desegnaĵoj, tamen la mesaĝo estas vere skuema kaj hezitigas pri la indeco akcepti nian nuntempan vivstilon. Nepre spektu ĝin kaj despli se jam antaŭe vi havis la bonŝancon ĝui la originalon. Klaku ĉi tie kaj elektu la koloron de via pilolo.

Forpasis Lluís Maria Xirinacs

Okaze de la morto de la filozofo kaj pacaktivisto LL. M.Xirinacs mi aligxas al la kondolencoj. Por tiuj kiuj ne konis lin, mi transkribas resumon de lia vivo far nia amiko Farriol Macip:
Sabate la 11an de aŭgusto oni trovis en arbaro de regiono Ripollès (Kataluna Landaro) la kadavron de Lluís Maria Xirinacs. Kelkaj ĵurnaloj informas pri memmortigo, tamen leginte la skribaĵon kiun li lasis ĉe fondaĵo Randa, ŝajne li estis malsana kaj translokiĝis en la montaron por forpasi sole, pace kaj silente.Lluís Maria Xirinacs naskiĝis en Barcelono la jaron 1932, kaj post fariĝi sacerdoto kiam li aĝis 22 malakceptis la monon kiun la Ŝtato donis al Eklezio kaj ekis malsatstrikon kontraŭ la ligiloj inter la Eklezio kaj la Ŝtato. Poste li estis unu el la iniciatintoj de la Asembleo de Katalunio kaj li sidis 12 horojn ĉiutage dum unu jaro kaj naŭ monatoj antaŭ la pordo de la ĉefa malliberejo de Barcelono postulante la liberigon de la politikaj malliberuloj. Li estis fervora neperfortulo sekvante la idearon de M. Gandhi. En ĉiuj siaj diskursoj konstatigis la kontraŭdirojn de la ŝtato. Li estis malliberigita plurfoje, dum la frankismo kaj dum la konstitucia periodo.La jaron 1977 li prezentis sin mem, kaj unuopule, kiel kandidato al senato kaj estis amase voĉdonita en Barcelono. En la senato dum ĉiuj sidis li staris proteste al malpermeso uzi la katalunan tie. Li ĉiam luktis por la sendependeco de la Kataluna Landaro kaj la jaron 2001 deklaris sin en malsatstriko antaŭ la pordo de Generalitat de Catalunya por tiu celo.Xirinacs estis kondamnita la jaron 2004 por delikto de "pravigo de la terorismo" ĉar la 11an de septembro de 2002, en diskurso en la placo Fossar de les Moreres li deklaris sin amiko de ETA kaj Batasuna kaj tiel reliefigi ke ne ĉiuj perfortoj estas similaj; citante Gandhi li asertis ke, kiam ekzistas konflikto, neperfortulo ne povas deklari sin neŭtrala, ĉar en konflikto neŭtraleco helpas la plej fortan.Lluís Maria Xirinacs estis la plej granda simbolo de la lukto por la amnestio fine de la frankismo, li ĉiam praktikis la malobeon kaj reziston neperfortan, kaj dediĉis sian tutan vivon al libereco kaj suvereneco de la kataluna popolo.
Por daŭrigo pri la legado vi povas klaki ĉi tie. Ankaŭ en vikipedio jam eblas pluinformiĝi.

dimarts, 31 de juliol del 2007

Bervalaĵoj

Rekrutoj staras nudaj antaŭ la ekzamenantaro. Militista kuracisto demandas junan bervalanon:
— Kion signifas tiu ANTO tatuita sur via vira organo?
— Mi estas fervora esperantisto, sinjoro kapitano, kaj en certaj gloraj momentoj miaj amikinoj povas tie legi la vorton ESPERANTO.
Post horo la kuracisto denove vidas fortikan bervalanon kun generilo ornamita per ENTO.
— Ha, ha, ankaŭ ĉe vi oni povas iafoje legi ESPERANTO, ĉu ne?
— Ne, sinjoro kapitano, — fiere diras la rekruto. — Ĉe mi estas legebla EN LA MONDON VENIS NOVA SENTO!

Tiu ĉi kaj aliaj spritaĵoj troveblas en: www.esperanto.mv.ru/Kruko/kruko5.html

diumenge, 22 de juliol del 2007

La hispana cenzuro

Ĉu en Hispanio daŭre ekzistas cenzuro? Tio evidentiĝis en la lastaj tagoj kiam la fiskalo de la ŝtato ordonis la haltigon de la eldonado kaj distribuado de la lasta numero de la humura gazeto El Jueves. Akurata klarigo pri la tuta afero donas al ni nia kunbloganto Manuel Pankorbo: http://bitakoro.blogdns.org/hispanuje/cenzuro-en-la-21a-jarcento/ .

Artefaritaj Homoj

Frederic Pujulà i Vallès estas la verkinto de la romano Homes Artificials (Artefaritaj Homoj). Tiu verko estas konsiderita kiel la unua scienfikcia romano originale skribita en la kataluna lingvo. Jen mi notas la vivresumon de la aŭtoro:
Frederic Pujulà i Vallès naskiĝis en Palamós en 1877 . Rakontisto, dramverkisto, ĵurnalisto kaj esperantisto, li studis juron kaj vojaĝadis eŭropon. Politike li anis en Unió Catalanista (Katalunista Unuiĝo), li kunlaboris en la gazeto Joventut, publikaĵo reprezentiva de la dua etapo de l'Modernismo. Li soldatis ĉe la franca armeo dum la unua mondmilito.
Skize pri Homes Artificials: La D-ro Pericart eksperimentas cele al atingo de nova civilizo, elsociigita kaj perfekta, sen moralaj reguloj. Tiel li kreas serion de androidoj sen prakondiĉigoj, superhomoj destinitaj renversi ĉiujn nuntempajn valorojn, forigante eĉ la homojn mem...
En Vikipedio vi povos elĉerpi pli da informoj pri la verko kaj la verkinto.