 |
| Fonto: Vilaweb |
diumenge, 29 de desembre del 2019
dimecres, 25 de desembre del 2019
dissabte, 21 de desembre del 2019
Ngugi wa Thiong'o, Premi Internacional Catalunya
La verkisto Ngugi wa Thiong'o (Kamiriithu, Kenjo, 1938) estis distingita ĉivendrede per la 31a Internacia Premio Catalunya. Thiong'o, publikigita katalune far la eldonejo Raig Verd, estas unu el la referencverkistoj de Kenjo kaj unu el la grandaj reprezentantoj de la nuntempa afrika literaturo. Li verkis abunde kaj engaĝiĝis al etikaj kaŭzoj. Thiong'o kunfandigas en siaj verkoj la profundecon de la afrikaj tradicioj kun kritika rigardo al la socia kaj politika situacio de sia lando. Inter la libroj kiujn li publikigis, rimarkindas Lukti kun la diablo (2018) kaj Revoj en milittempo (2010).
La Generalitat (kataluna registaro) donis al li la premion pro lia rimarkinda kaj riska literatura verkado kaj pro lia defendo de la afrikaj lingvoj, bazita sur la sento de la lingvo kiel kolektiva kulturo kaj memoro.
Laŭ eksplikis la prezidanto de la Generalitat, Quim Torra, la artisto akceptis la premion kaj, en danko-mesaĝo, li rimarkigis ke la lingvoj devas rilati inter si, ne en "ĥierarkio" sed en "egaleco".
Thiong'o skribas per sia gepatra lingvo, la kikuja kaj lia nomo ofte aperis kiel unu el la kandidatoj al la Nobel-Premio pri literaturo.
Dum lia infanaĝo kaj adolesko, Thiong'o vivis sub la koloniismaa rego de Britio, ĝis la ribelo de la gerilanoj Maŭ Maŭ (1952-1962), kiu kondukis al la sendependeco de la lando. Pere de la literaturo, Thiong'o parolas pri la sociaj, kulturaj kaj politikaj problemoj de Kenjo, kaŭze de tio li suferis politikan persekuton en kaj ekster la lando. Pro la teatro-verko Mi edziĝos kiam mi volos, en kiu li denuncis la sociajn malegalecojn en Kenjo, Thiong'o estis enkarcerigita dum unu jaro. En prizono li verkis sian unuan romanon sur neceseja papero kaj en kikuja lingvo, Krucumita demono. Inter 1982 kaj 2002 Thiong'o vivis ekzilita.
Granda defendanto de la lingva riĉeco de Kenjo, en siaj verkoj li parolas pri la nepro batali kontraŭ la unulingvismo, la sekvoj de la koloniado en Afriko kaj la bezono rebati antaŭjuĝojn kaj kliŝojn. "Lingvoj devintus interrilati ne ĥierarkie kiel okazis ĝis nun. Ne estas lingvoj pli bonaj ol aliaj" diris Thiong'o en majo 2017a; en intervjuo por ARA, en kiu li komparis la lingvojn kun muzikinstrumentoj. "Estas la piano, la violono, la klarineto,...ĉiuj lingvoj rajtas soni en la literatura orkestro", li tiam asertis.
Fonto: ARA
dijous, 19 de desembre del 2019
Hieraŭ Tsunami Democràtic sukcesis haltigi la matĉon Barça-Madrid dum kelkaj minutoj
Oni lanĉis sur la terenon dekojn da surskribitajn pilkojn.
Spektu la videon ĉe Vilaweb, la fonto de la novaĵo: ĉi tie
Spektu la videon ĉe Vilaweb, la fonto de la novaĵo: ĉi tie
En kaj ekster la stadiumo miloj da homoj videbligis paperstriojn kun la mesaĝo Spain, sit and talk ( Hispanio, sidu kaj parolu)
Pro interveno de la polico, Tsunami ne povis plenumi sian tutan planon, kiu konsistis ankaŭ el projekciadoj sur stratmuroj kaj flugigo de dronoj (flugmaŝinetoj) portantaj grandajn rubandojn kun la citita mesaĝo
La EU-Kortumo rekonas la imunecon de Oriol Junqueras
En publika aranĝo, kie oni legis diversajn verdiktojn en Luksemburgo, la reprezentanto de la kortumo diris ankaŭ ke, se la hispana Suprema Tribunalo opiniis ke Junqueras devis pluresti en prizono, ĝi devintus informi la Eŭropan Parlamenton kaj peti la suspendon de lia imuneco.
La verdikto estas klara por valorigi la faktojn siamomente okazintajn kaj ĝi estas averto por la Suprema Tribunalo, kiu devintus peti la retiriĝon de la imuneco en majo. Sed la Tribunalo ne klarigas ĉu la decido estas aplikebla nun, t.e., ĉu Junqueras devus estis elkarcerigita por efektivigi sian laboron kiel eŭrodeputito de la eŭropa parlamento.
La decido de la EU-Kortumo solvas la dubon de la Suprema Tribunalo pri tio, en kiu momento oni konsideru ke kandidato estas fakte deputito kaj, en tiu linio, la juĝisto Manuel Marchena sin turnis al la EU-Kortumo por establi jurisprudencon kiu, ĝis tiu momento, ne klarigis ĉu la imunecoj antaŭviditaj en artikolo 9, paragrafoj unua kaj dua, de la Protokolo pri la privilegioj kaj imunecoj de EU estas aplikeblaj dum la periodo kiu antaŭas al la unua sesio okazigita de la Eŭropa Parlamento post la elektoj.
Hodiaŭ la Eŭropa Kortumo parolis klare kaj diris ke, Oriol Junqueras estas deputito ekde la momento en kiu estis proklamita lia elekto-enposteniĝo, t.e., tuj post la elektoj kaj, sekve, li rajtis parlamentan imunecon kaj rajtis iri al efektiviĝo de la enposteniĝo, fakto kiu ne okazis ĉar en tiu momento, la prezidanto de ERC (li), restis en provizora prizono kaj la hispana Suprema Tribunalo rifuzis retiri la rimedon.
La verdikto sekvas la modelon de konkludoj de la ĝenerala advokato de la EU-Kortumo kiu konsideris ke, oni devas rekoni membron de la Eŭropa Parlamenton la gvidanton de ERC ekde la proklamo de la elekto-rezultatoj, sendepende de formalaj aspektoj.
Eltirita kaj esperantigita el: El Nacional
Eltirita kaj esperantigita el: El Nacional
dijous, 12 de desembre del 2019
Seksperfortulo en via vojo, kanto solidare replikata en Barcelono
La kontraŭpatriarkeca kanto Un violador en tu camino (Seksperfortulo en via vojo) naskiĝinta en Ĉilio kaj populariĝinta jam tutmonde, estis kantata kaj scenigata ankaŭ en Barcelono la pasintan 2an de decembro.
Jen video kaj la esperantigita teksto
Seksperfortulo en via vojo
Patriarkeco estas juĝist'
kiu nin juĝas pro naskiĝ'
kaj nia puno estas jen,
la perforto for de vid'.
Patriarkeco estas juĝist'
kiu nin juĝas pro naskiĝ'
kaj nia puno estas jen,
la perforto je plenvid'
estas ĝi virinicido
senpunitec' por la murdisto
estas la malaperad'
la seksa perfortec'.
kaj la kulpo ne estis mia, nek kie mi estis nek kiel vestadis
kaj la kulpo ne estis mia, nek kie mi estis nek kiel vestadis
kaj la kulpo ne estis mia, nek kie mi estis nek kiel vestadis
kaj la kulpo ne estis mia, nek kie mi estis nek kiel vestadis
seksperfortul' estas vi
seksperfortul' estas vi
Estas policano
la juĝist'
la ŝtato.
la reĝ'
la prezidento
La subpremanta ŝtat', estas seksperfortemul'
La subpremanta ŝtat', estas seksperfortemul'
La subpremanta ŝtat', estas seksperfortemul'
La subpremanta ŝtat', estas seksperfortemul'
Seksperfortul' estas vi
Seksperfortul' estas vi
Dormu pace, inocenta knabino
ne timu pri la bandito
ĉar pri via dolĉa kaj rida sonĝo
zorgas via amata karabenisto
Seksperfortul' estas vi
Seksperfortul' estas vi
Seksperfortul' estas vi
dimecres, 11 de desembre del 2019
Demokratia Tsunamo kunvokas al manifestacio ĉirkaŭ futbalstadiumo de Barça
Okaze de la reveno de la klasika matĉo Barça-Real Madrid...
 |
| La bildo estis adaptita uzante la programon Paint (La Força De La Gent = La Forto De La Homoj) Fonto: El Nacional |
dimarts, 10 de desembre del 2019
Bernd Riexinger: la kataluna kazo reliefigis la kontraŭdiron de EU pri homaj rajtoj
Ni parolas mallonge kun la prezidanto de Die Linke, kiu hieraŭ vizitis Jordi Cuixart-on en la prizono Lledoners
Die Linke (La Maldekstro, en la germana), estas unu el la europaj politikaj grupoj kiuj plej insistis en la denunco de la subpremado en Katalunio. Ĝi ne estas porsendependisma sed ĝi ja defendas la rajton pri memdecido. Tial, dis de la ekziliĝo kaj la enkarcerigo de katalunaj politikistoj, la gvidantoj de tiu ĉi partio montris videblajn gestojn: ili prezentis proponon en la germana Bundestag por ke Angela Merkel instigu al dialogita solvo, ili ankaŭ ĉeestis en la hispana juĝproceso kiel observantoj -malgraŭ ke oni ne permesis al ili aliron al la juĝsalono. Hieraŭ, la prezidento de la partio, Bernd Riexinger, vizitis Jordi Cuixart-on en la malliberejo Lledoners. Antaŭ eniri la aviadilon por reveni hejmen, li akceptis telefone respondi al kelkaj demandoj de la ĵurnalo Vilaweb.
- Kiel disvolviĝis la renkontiĝo kun Jordi Cuixart?
- Ĝi estis korfrapa vizito ĉar Jordi Cuixart posedas forton kaj firmecon malofte renkonteblajn. Li tute ne aspektas rezignema kaj malforta. Mi forlasis la prizonon des pli energiplena dankon al lia sinteno. Mi me konis lin, mi nur sciis ke li estis gvidanto de ampleksa movado kaj kompreneble, mi estis leginta pri li okaze de lia enjuĝiĝo.
- Se vi ne konis unu la alian, kiel oni interkonsentis pri renkontiĝo?
- Antaŭ nelonge en Germanio ni renkontiĝis kun la asocio Òmnium kaj la advokato de Jordi Cuixart, Olivier Peter, en ĝi ni decidis kunlabori kaj doni subtenon al Òmnium. Pro tio mi venis. Krom tio, en Die Linke, jam delonge atentas pri la kataluna konflikto. Sendepende de nia sinteno kiel maldekstruloj, rilate al la petoj pri sendependiĝo en Katalunio, ni defendas la rajton al memdecido kaj memdetermino. Al ni ŝajnas nepre depostuli la fundamentajn rajtojn de la homoj; ke la homoj povu defendi siajn politikajn projektojn kadre de plena libereco. Pasintjare ni venis por montri nian solidarecon al la politikaj prizonuloj kaj tial ni venas denove, por plu diskonigi en Germanio tiun ĉi problemon.
- Pri kio vi parolis?
- Ni parolis pri la nuna situacio de la kataluna politika movado, pri ĝiaj petoj kaj, precipe, ĉu la afero povas ŝanĝiĝi sub la regado de la koalicio PSOE-Podemos; kiel tiu cirkonstanco povas modifi la katalunan procezon. Miaopinie, mi se scias ĉu tio donos solvon sed estas klare ke ĝi estas preferinda al dekstrula registaro.
- Kion vi sentis enirante la prizonon?
- La sento estis kontraŭdira, ĉar la etoso estas deprimiga. Sed tio kontrastis kun la gaja sinteno de Jordi, absolute optimisma. Eble tiu estis al afero plej korfrapa, la emocio vidi ke homo kapablas ŝanĝi malfacilegan situacion al io pozitiva. Mi diris al li, ke ĉefe impresis min lia psikologia rezisto. La prizonsituacio estas tre malĝoja, malfacila kaj impona, la nura maniero por ke prizonulo rezistu estas scii ke, ekstere la homoj subtenas kaj ne forgesas lin. Tial gravas la vizitoj kaj montri al li la solidarecon. Kaj tion ne ĉie eblas fari, ekzemple, mi sekvas proksime la situacion de la kurda gvidanto Selahattin Demirtas, enkarcerigita en Turkio, ĉar ni havas specialan rilaton kun HDP. Sed ankoraŭ ne eblis lin viziti ĉar la turka ŝtato ĉiam malpermesas.
- Die Linke subtenis sendependismajn partiojn, tiu sinteno kontrastas kun la hispana maldekstro. Kiel vi valorigas tiun rolon?
- Mi ne tre bone konas la rolon de la hispana maldekstro, tial mi ne kuraĝas opinii. Ni, kiel partio, en Germanio havas opinion kiu ne emas al sendependiĝoj sed kiam ni venas ĉi tien, la afero ne temas pri sendependeco sed pri subteno al prizonuloj kaj defendo de libereco kaj demokratio.
- Kaj pri la germanaj Verduloj, ĉu vi havas opinion? Viaopinie, kial ili ne sinmanifestis pri la kataluna situacio?
- Mi ne kapablas respondi kial la Verduloj ne havas pli klaran sintenon sed nia sperto kun ili en kelkaj aferoj kutime estas oportunismaj kaj ili preferas nenion diri, por ŝpari al si confliktojn. Verŝajne tio estas klarigo pri ilia evito manifestiĝi pri Katalunio.
- Kiel vi valorigas la ne-intervenon de la eŭropaj institucioj en la kataluna kazo?
- Ĉiuj diskursoj kaj iniciatoj pri defendo de homaj rajtoj flanke de EU perdas sian kredindecon kiam ĝi sindetenas interveni en problemojn pri homaj rajtoj. Tio estas kontraŭdiro kaj la kataluna kazo substrekigas ĝin. Sed kiam konflikto videbliĝas, oni ne povas ĝjn kaŝi. Ni plu kunlaboros por ke EU ekagu kaj intervenu por trovi dialogitan solvon.
- Nuntempe, unu el la ĉefaj aŭtoritatoj de tiu ĉi EU estas Ursula Von Der Leyen, prezidanto de la Eŭropa Komisiono, kiun vi verŝajne konas bone. Kiu estas via opinio pri ŝi?
- El politika vidpunkto, ne atendu ke ŝi ŝanĝu la politikan linion de EU pri tiu ĉi konflikto, ne pri aliaj. Plej probable estas ke ŝi daŭrigu la saman strategion disvolvitan ĝis nun. Ŝi estas ordema homo kiu prioritatigas la eblon regi. Ni memoras kiam ŝi estis ministro pri Defendo, ŝi tiam defendis la militajn intervenojn kaj la plialtigo de monprovizo por la militistoj. Ŝi tute ne estas maldekstrema sed male, konservativa kaj tradiciema.
Fonto: Vilaweb
Die Linke (La Maldekstro, en la germana), estas unu el la europaj politikaj grupoj kiuj plej insistis en la denunco de la subpremado en Katalunio. Ĝi ne estas porsendependisma sed ĝi ja defendas la rajton pri memdecido. Tial, dis de la ekziliĝo kaj la enkarcerigo de katalunaj politikistoj, la gvidantoj de tiu ĉi partio montris videblajn gestojn: ili prezentis proponon en la germana Bundestag por ke Angela Merkel instigu al dialogita solvo, ili ankaŭ ĉeestis en la hispana juĝproceso kiel observantoj -malgraŭ ke oni ne permesis al ili aliron al la juĝsalono. Hieraŭ, la prezidento de la partio, Bernd Riexinger, vizitis Jordi Cuixart-on en la malliberejo Lledoners. Antaŭ eniri la aviadilon por reveni hejmen, li akceptis telefone respondi al kelkaj demandoj de la ĵurnalo Vilaweb.
- Kiel disvolviĝis la renkontiĝo kun Jordi Cuixart?
- Ĝi estis korfrapa vizito ĉar Jordi Cuixart posedas forton kaj firmecon malofte renkonteblajn. Li tute ne aspektas rezignema kaj malforta. Mi forlasis la prizonon des pli energiplena dankon al lia sinteno. Mi me konis lin, mi nur sciis ke li estis gvidanto de ampleksa movado kaj kompreneble, mi estis leginta pri li okaze de lia enjuĝiĝo.
- Se vi ne konis unu la alian, kiel oni interkonsentis pri renkontiĝo?
- Antaŭ nelonge en Germanio ni renkontiĝis kun la asocio Òmnium kaj la advokato de Jordi Cuixart, Olivier Peter, en ĝi ni decidis kunlabori kaj doni subtenon al Òmnium. Pro tio mi venis. Krom tio, en Die Linke, jam delonge atentas pri la kataluna konflikto. Sendepende de nia sinteno kiel maldekstruloj, rilate al la petoj pri sendependiĝo en Katalunio, ni defendas la rajton al memdecido kaj memdetermino. Al ni ŝajnas nepre depostuli la fundamentajn rajtojn de la homoj; ke la homoj povu defendi siajn politikajn projektojn kadre de plena libereco. Pasintjare ni venis por montri nian solidarecon al la politikaj prizonuloj kaj tial ni venas denove, por plu diskonigi en Germanio tiun ĉi problemon.
- Pri kio vi parolis?
- Ni parolis pri la nuna situacio de la kataluna politika movado, pri ĝiaj petoj kaj, precipe, ĉu la afero povas ŝanĝiĝi sub la regado de la koalicio PSOE-Podemos; kiel tiu cirkonstanco povas modifi la katalunan procezon. Miaopinie, mi se scias ĉu tio donos solvon sed estas klare ke ĝi estas preferinda al dekstrula registaro.
- Kion vi sentis enirante la prizonon?
- La sento estis kontraŭdira, ĉar la etoso estas deprimiga. Sed tio kontrastis kun la gaja sinteno de Jordi, absolute optimisma. Eble tiu estis al afero plej korfrapa, la emocio vidi ke homo kapablas ŝanĝi malfacilegan situacion al io pozitiva. Mi diris al li, ke ĉefe impresis min lia psikologia rezisto. La prizonsituacio estas tre malĝoja, malfacila kaj impona, la nura maniero por ke prizonulo rezistu estas scii ke, ekstere la homoj subtenas kaj ne forgesas lin. Tial gravas la vizitoj kaj montri al li la solidarecon. Kaj tion ne ĉie eblas fari, ekzemple, mi sekvas proksime la situacion de la kurda gvidanto Selahattin Demirtas, enkarcerigita en Turkio, ĉar ni havas specialan rilaton kun HDP. Sed ankoraŭ ne eblis lin viziti ĉar la turka ŝtato ĉiam malpermesas.
- Die Linke subtenis sendependismajn partiojn, tiu sinteno kontrastas kun la hispana maldekstro. Kiel vi valorigas tiun rolon?
- Mi ne tre bone konas la rolon de la hispana maldekstro, tial mi ne kuraĝas opinii. Ni, kiel partio, en Germanio havas opinion kiu ne emas al sendependiĝoj sed kiam ni venas ĉi tien, la afero ne temas pri sendependeco sed pri subteno al prizonuloj kaj defendo de libereco kaj demokratio.
- Kaj pri la germanaj Verduloj, ĉu vi havas opinion? Viaopinie, kial ili ne sinmanifestis pri la kataluna situacio?
- Mi ne kapablas respondi kial la Verduloj ne havas pli klaran sintenon sed nia sperto kun ili en kelkaj aferoj kutime estas oportunismaj kaj ili preferas nenion diri, por ŝpari al si confliktojn. Verŝajne tio estas klarigo pri ilia evito manifestiĝi pri Katalunio.
- Kiel vi valorigas la ne-intervenon de la eŭropaj institucioj en la kataluna kazo?
- Ĉiuj diskursoj kaj iniciatoj pri defendo de homaj rajtoj flanke de EU perdas sian kredindecon kiam ĝi sindetenas interveni en problemojn pri homaj rajtoj. Tio estas kontraŭdiro kaj la kataluna kazo substrekigas ĝin. Sed kiam konflikto videbliĝas, oni ne povas ĝjn kaŝi. Ni plu kunlaboros por ke EU ekagu kaj intervenu por trovi dialogitan solvon.
- Nuntempe, unu el la ĉefaj aŭtoritatoj de tiu ĉi EU estas Ursula Von Der Leyen, prezidanto de la Eŭropa Komisiono, kiun vi verŝajne konas bone. Kiu estas via opinio pri ŝi?
- El politika vidpunkto, ne atendu ke ŝi ŝanĝu la politikan linion de EU pri tiu ĉi konflikto, ne pri aliaj. Plej probable estas ke ŝi daŭrigu la saman strategion disvolvitan ĝis nun. Ŝi estas ordema homo kiu prioritatigas la eblon regi. Ni memoras kiam ŝi estis ministro pri Defendo, ŝi tiam defendis la militajn intervenojn kaj la plialtigo de monprovizo por la militistoj. Ŝi tute ne estas maldekstrema sed male, konservativa kaj tradiciema.
Fonto: Vilaweb
diumenge, 8 de desembre del 2019
Kataluna kristnaska tradicio
(Artikolo bazita sur vikipedia teksto premiere publikigita en 2006. Ĉi tiea estas rekta reprodukto.)
Kristnaska ŝtipo"Tió de Nadal" signifas "Kristnaska ŝtipo", kiu ankaŭ nomiĝas "Tió" ("ŝtipo"), aŭ "Tronca" ("trunko"), kaj estas mitologia elemento en la kataluna mitologio rilate al Kristnasko, tradicio disvastiĝinta en Katalunio. La klasika aŭ kampara formo de la Tió estas trunko elektita inter tiuj destinitaj al la varmigo de la hejmo aŭ al kuirado de manĵajoj. La ŝtipo ne estis, principe, alia afero ol la trunko brulante hejme ĉe la kameno. Trunko kiu, brulante, donis varojn tiel grandvaloraj kiel la varmo kaj la lumo, kaj simbole ĝi oferis donacojn al la loĝantoj en la hejmo: sukeraĵo, dolĉaĵoj, nugatoj. La formo de la Tió de Nadal kiu troviĝas en multaj katalunaj urbaj hejmoj dum la kristnaska ferio estas ŝtipo proksimume 0,3m longa, nun ĝi stariĝas sur du aŭ kvar malgrandetaj baston-kruroj kun larĝa ridet-vizaĝo kolorigita sur la pli alta de la du finaĵoj, plibonigita de iomete ruĝa ŝtrumpa ĉapelo (tradicia kataluna ĉapo nomata "barretina") kaj ofte plasta nazo.
La 8an de decembro, katolika festo de la Senmakula Koncipiĝo, komenciĝas la zorgado de la Tió. Oni manĝigas ĝin kaj ĉiunokte oni kovras ĝin per lana litkovrilo tiel, ke li ne estos malvarma dumnokte. Je la tagmezo de la kristnaska tago (en iuj familioj la antaŭa vesper-nokto) oni disponigas taŭgan lokon en la manĝoĉambro aŭ en la salono por la Tió, dum la geknaboj prenas bastonetojn kaj iras al la kuirejo por varmigi la bastonetojn aŭ trempi ilin en akvo, laŭ familia tradicio. Ili atendas ke oni avertu ilin kiam ĉio estas preta.
La afero konsistas pere de batoj kaj kantoj, devigi la Tió-n "feki" la desertojn, t.e. nugatojn kaj dolĉaĵojn, sekigitajn figojn eĉ "Cava" (pr. kava) (kataluna ĉampansistema vino) kaj la ludiloj por la infanoj. Kompreneble se iu infano ne bone kondutis la Tió fekas malpli da ludiloj eĉ nur dolĉan nigran karbon, kiun oni povas manĝi sed nenio plu, por averti la knabon pri la neceso ŝanĝi la konduton. La kantoj devige enhavas la vortojn "Caga Tió!" (feku tió!), vortoj uzitaj sinonime de "Tió de Nadal". Unu kanto povus esti: "Feku tió / feku nugatojn / se tion vi ne faros / vi ricevos batojn." Kiam nenio plu restas por feki, Tió fekas salan haringon, ajlon, cepon aŭ urinas teren.
En tiu ttt-ejo http://www.xtec.net/~ealtimir/solhivca.htm estas tre interesa ekspliko de tiu festo: "Por kompreni tiun feston oni devas konsideri ke antaŭe la arbo estis la fonto kaj kruda materialo por ĉiuj iloj (tenilo de hakiloj, ŝoveliloj, marteloj, traboj, mastoj de pajlejo, bastonoj por marŝhelpi, trunkoj por kuiri kaj varmigi, tabloj, seĝoj, ŝrankoj, litoj, pordoj, eskaloj...), pro tio estis necese starigi feston en kiu la arbo estu la protagonisto, la festo de la arbo, en determinitaj mondpartoj oni ornamis la abiojn. alie dum arba bruligado oni prezentis ilin kiel fonto de ĝojo kaj gajeco, de kiu eliris dolĉajoj, nugatoj, dolĉaj trinkaĵoj... kiuj poste, dum la kristnaskaj ferioj oni konsumados.
La festo "Caga Tió" ankaŭ troviĝas aliloke sed kun malsamaj nomoj:en Eŭskio estas Olenzero-emborra, en Aragono ricevas la nomojn Troncada, Toza aŭ Tizón de Navidad, en Provenco nomiĝas Lo-Cacho-fio o Cachofio, en Bretonio estas Kef Nedelek, en Normandio estas Chouque, en Bessin Trefoué, en Vestfalio estas Christbrand, en Valo de Aran nomiĝas Nadau Tidún
La tradicio de la Tió povus havi rilaton al tiu, de la Kristnaskarbo, kiu ankaŭ estas tradicio en Katalunio, sed nur de antaŭ kelkjardekoj kiel tiu de Papà Noel, eble pro la influo de usonaj filmoj. En multaj mezaj kaj grandaj butikoj kie oni povas aĉeti donacojn por tiuj festoj, oni trovas tiun blankbarbulon kiu salutas kaj disdonas propagandaĵojn. Ĝi estas anstataŭita post Kristnasko per la Paĝio de la Tri Saĝuloj, kiu ricevas la mendo-leterojn de la geknaboj. Jen du bildoj de la Ŝtipo, kaj la kampara/antikva kaj la urba/moderna: http://www.etnocat.org/festa/nadal/tio/tio.html .
(la informoj estas ĉerpitaj el vikipedio)
Caga Tió, la kristnaska donaculo
Kristnaska ŝtipo"Tió de Nadal" signifas "Kristnaska ŝtipo", kiu ankaŭ nomiĝas "Tió" ("ŝtipo"), aŭ "Tronca" ("trunko"), kaj estas mitologia elemento en la kataluna mitologio rilate al Kristnasko, tradicio disvastiĝinta en Katalunio. La klasika aŭ kampara formo de la Tió estas trunko elektita inter tiuj destinitaj al la varmigo de la hejmo aŭ al kuirado de manĵajoj. La ŝtipo ne estis, principe, alia afero ol la trunko brulante hejme ĉe la kameno. Trunko kiu, brulante, donis varojn tiel grandvaloraj kiel la varmo kaj la lumo, kaj simbole ĝi oferis donacojn al la loĝantoj en la hejmo: sukeraĵo, dolĉaĵoj, nugatoj. La formo de la Tió de Nadal kiu troviĝas en multaj katalunaj urbaj hejmoj dum la kristnaska ferio estas ŝtipo proksimume 0,3m longa, nun ĝi stariĝas sur du aŭ kvar malgrandetaj baston-kruroj kun larĝa ridet-vizaĝo kolorigita sur la pli alta de la du finaĵoj, plibonigita de iomete ruĝa ŝtrumpa ĉapelo (tradicia kataluna ĉapo nomata "barretina") kaj ofte plasta nazo.La 8an de decembro, katolika festo de la Senmakula Koncipiĝo, komenciĝas la zorgado de la Tió. Oni manĝigas ĝin kaj ĉiunokte oni kovras ĝin per lana litkovrilo tiel, ke li ne estos malvarma dumnokte. Je la tagmezo de la kristnaska tago (en iuj familioj la antaŭa vesper-nokto) oni disponigas taŭgan lokon en la manĝoĉambro aŭ en la salono por la Tió, dum la geknaboj prenas bastonetojn kaj iras al la kuirejo por varmigi la bastonetojn aŭ trempi ilin en akvo, laŭ familia tradicio. Ili atendas ke oni avertu ilin kiam ĉio estas preta.
La afero konsistas pere de batoj kaj kantoj, devigi la Tió-n "feki" la desertojn, t.e. nugatojn kaj dolĉaĵojn, sekigitajn figojn eĉ "Cava" (pr. kava) (kataluna ĉampansistema vino) kaj la ludiloj por la infanoj. Kompreneble se iu infano ne bone kondutis la Tió fekas malpli da ludiloj eĉ nur dolĉan nigran karbon, kiun oni povas manĝi sed nenio plu, por averti la knabon pri la neceso ŝanĝi la konduton. La kantoj devige enhavas la vortojn "Caga Tió!" (feku tió!), vortoj uzitaj sinonime de "Tió de Nadal". Unu kanto povus esti: "Feku tió / feku nugatojn / se tion vi ne faros / vi ricevos batojn." Kiam nenio plu restas por feki, Tió fekas salan haringon, ajlon, cepon aŭ urinas teren.
En tiu ttt-ejo http://www.xtec.net/~ealtimir/solhivca.htm estas tre interesa ekspliko de tiu festo: "Por kompreni tiun feston oni devas konsideri ke antaŭe la arbo estis la fonto kaj kruda materialo por ĉiuj iloj (tenilo de hakiloj, ŝoveliloj, marteloj, traboj, mastoj de pajlejo, bastonoj por marŝhelpi, trunkoj por kuiri kaj varmigi, tabloj, seĝoj, ŝrankoj, litoj, pordoj, eskaloj...), pro tio estis necese starigi feston en kiu la arbo estu la protagonisto, la festo de la arbo, en determinitaj mondpartoj oni ornamis la abiojn. alie dum arba bruligado oni prezentis ilin kiel fonto de ĝojo kaj gajeco, de kiu eliris dolĉajoj, nugatoj, dolĉaj trinkaĵoj... kiuj poste, dum la kristnaskaj ferioj oni konsumados.
La festo "Caga Tió" ankaŭ troviĝas aliloke sed kun malsamaj nomoj:en Eŭskio estas Olenzero-emborra, en Aragono ricevas la nomojn Troncada, Toza aŭ Tizón de Navidad, en Provenco nomiĝas Lo-Cacho-fio o Cachofio, en Bretonio estas Kef Nedelek, en Normandio estas Chouque, en Bessin Trefoué, en Vestfalio estas Christbrand, en Valo de Aran nomiĝas Nadau Tidún
La tradicio de la Tió povus havi rilaton al tiu, de la Kristnaskarbo, kiu ankaŭ estas tradicio en Katalunio, sed nur de antaŭ kelkjardekoj kiel tiu de Papà Noel, eble pro la influo de usonaj filmoj. En multaj mezaj kaj grandaj butikoj kie oni povas aĉeti donacojn por tiuj festoj, oni trovas tiun blankbarbulon kiu salutas kaj disdonas propagandaĵojn. Ĝi estas anstataŭita post Kristnasko per la Paĝio de la Tri Saĝuloj, kiu ricevas la mendo-leterojn de la geknaboj. Jen du bildoj de la Ŝtipo, kaj la kampara/antikva kaj la urba/moderna: http://www.etnocat.org/festa/nadal/tio/tio.html .
(la informoj estas ĉerpitaj el vikipedio)
dijous, 5 de desembre del 2019
Amerikindiana gvidanto esprimas subtenon al Puigdemont
La amerikindiana gvidanto Brett Capman, defendanto de la civilaj rajtoj de la amerikaj indianoj kaj nepo de Blanka Aglo, esprimis subtenon al la ekzilita kataluna prezidento Carles Puigdemont kiu, pri la defendo de popoloj, skribis artikolon por The New York Times.
"Tiu ĉi estas elstara artikolo de la prezidanto de Katalunio en ekzilo, Carles Puigdemont. Li tute pravas en sia aludo al la landlimoj. Homoj devas esti en la avangardo de la redifino de la mondaj landlimoj", li diris.
Hieraŭ, Carles Puigdemont publikigis artikolon en The New York Times en kiu li komparas la "aŭtoritatajn trajtojn" de Hispanio kun la sinteno de Turkio kaj Ĉinio. Li memorigas ke, la turka registaro "argumentis la elpostenigon de kurdaj deputitoj asertanta ke oni sekvis la ekzemplon de Hispanio", dum en Ĉinio la registaro diris ke, "la perfortemo de la hispana polico en Katalunio legitimas sian subpremadon de manifestaciantoj en Hongkongo".
"Tiu ĉi kontraŭdemokratia modelo de batalo kontraŭ landlimaj disputoj kaj kontraŭ sendependismaj movadoj, starigas precedencon kiu malplibonigos la teritoriajn problemojn ĉie en la mondo, validigante la institucian perforton kontraŭ la minoritatoj", li avertas. La artikolo de Puigdemont aperas en speciala sekcio de The New York Times, sub la rubriko Turning Points, kiu temas pri krizaj momentoj de la jaro 2019 kaj la eblaj sekvoj por 2020.
En la teksto, Puigdemont memorigas pri la referendumo de oktobro 2017a, la policaj agresoj kontraŭ la balotantoj kaj la posta enkarcerigo de sendependismaj gvidantoj kun kondamnoj inter 9 kaj 13-jaraj. Li konfirmas esti sciinta pri la graveco de la unueco de la ŝtato por la hispanaj politikistoj sed li konfesas ke li neniam pensis "ke oni valorigus la unuecon pli ol la demokration aŭ la homaj rajtoj, des pli estante Hispanio membro de UE".
Ankaŭ en la teksto, la kataluna politikisto komparas Katalunion kun Danio por montri ke, malgranda lando povas esti regata efike kaj substrekas ke, la malgrandaj ŝtatoj havas pli da motivoj por esti pacaj kaj malfermaj. Puigdemont elvokas la referendumoj de Kanado kaj Skotlando kiel ekzemplo de rimedoj por solvi konfliktojn. "La civitanoj devus esti en la avangardo por redifini la landlimojn de nia mondo", li postulas.
Por fini, la prezidento skribas ke, se ili povos elekti sian propran estontecon, "la ŝtatoj kiuj atingu la sendependecon per neperfortaj kaj demokratiaj rimedoj malfermos la vojon por ke la liberala demokratio prosperu en la mondo".
 |
| Blanka Aglo, verko de Salvador Dalí |
Fonto: El Nacional
dimarts, 3 de desembre del 2019
Kial en Alghero oni parolas la katalunan?
Alghero, apartenanta al Italio, estas urbo katalunlingva en la insulo Sardio kun c. kvardekmil enloĝantoj. Sardio estis cedita de la papo Bonifaco la 8a en la 13a jarcento al la aragona reĝo Jakobo la 2a, kvankam ĝi ne estis oficiala parto de la Aragona Krono ĝis 1323, post longa milito. La urbo Alghero estis konkerita de Petro la 3a en 1354 kaj, sekve, aldonita al la Katalun-Aragona Krono. Ekde 1372, post multnombraj ribeloj, la sarda loĝantaro estis deportita kaj anstataŭigita per katalunaj kolonianoj. Poste oni kreis novajn regulojn kies celo estis ekskludi la sardojn el la publika vivo. (1391 kaj 1478).
La kataluna estis la lingvo de la urbaj loĝantoj kaj de la administrejo ĝis la 18a jarcento, kiam komenciĝis ĝia dekadenco post la aneksado de Sardio al la Itala Reĝlando. Nuntempe la itala estas la ĉefa lingvo el la plejmulta loĝantaro (51%) dum 41% uzas kutime la algeran kaj 7% la sardan. Disde la 1970aj jaroj oni ekdisvolvis iniciatojn por la cultura reviviglo de la algera.
Fonto: Els perquès de Catalunya. Família Fernàndez. Eldonejo Empúries 2005
dissabte, 30 de novembre del 2019
Hispanio aĉetas urĝe plian municion
Surklaku la bildon por aliri la fonton de la novaĵo
Noto: tiu municio montriĝis tre danĝera, precipe kiam ĝi trafas la okulojn de manifestaciantoj, kiuj perdas vidkapablon kiel rezulto de la vundo
Protesto en Parizo favore al minorigitaj lingvoj
Centoj da homoj manifestaciis ĉi tagmeze antaŭ a Ministerio pri Edukado en Parizo defendante la katalunan, la okcitanan, la eŭskan, la bretonan, la flandran kaj aliajn lingvojn minorigitajn fare de la franca registaro. La proteston kunvokis kolektivo el pli ol kvardek asocioj kaj grupoj, kiuj postulas ŝanĝon en la lingva politiko de la regantoj.
Fonto: El Nacional
La Patum, loka tradicia festo
La 10an de julio de 1780, la reĝo de Hispanio Karlo la 3a, filo de Filipo la 5a, publikigis regularon devige plenumenda far civilaj kaj ekleziaj aŭtoritatoj de la lando. Per ĝi ekestis malpermesitaj ĉiuj agoj festemaj, t.e., dancoj, paradoj de gigantoj, bestofiguroj, muzikbandoj, piroteknikaĵoj, ktp.. dum la celebrado de la Kristokorpa Tago. Laŭ la koncerna dekreto, ĉio ĉi estis kontraŭ al la graveco kaj pieco de la religia celebrado.
La nura kataluna urbo kiu ne obeis la ordonon estis Berga. La religia parado de Kristokorpo estas dokumentita ekde la jaro 1454 kaj La Patum ekde 1525.
La nomo de la festo "Patum" ŝajne devenas de la bruo de la timbal (granda tamburo), kiu per frapado eligas du sinsekvajn sonojn pa-tum! la unua pli milda kaj la dua pli laŭta. Tiuj muzikinstrumento datiĝas de la jaro1626 kaj la nuntempa, kopiata de la originalo, pezas 18 kilogramojn. Ĝis la fino de la 19a jarcento, tiu estis la nura muzikinstrumento uzata por akompani la festantojn sed de tiam oni sekvas komponaĵon de la muzikverkisto Joaquim Serra kaj Farriols.
Diverstipaj paradoj montriĝas dum la defiladoj. Inter ili la tiel nomata El Ball dels Cavallets Cotoners (La Danco de la Kotonistaj Ĉevaletoj) elstaras kiel unu el la plej antikvaj. En ili, kvar kristanoj -kun ĉevaletoj kaj glavoj - batalas kontraŭ kvar turkoj - piedirantaj kaj kun cimitaroj -.
Antaŭ tio, kiel enkonduko, aperas la parado de Anĝeloj kaj Diabloj, nomataj Maces, ĉar ili kunportas iaspecajn "martelecajn tamburojn". Ankaŭ estas la Guites, du bestoj aspektantaj kiel muloj kaj ĵetantaj fajron per iliaj buŝoj. La Aglo, kun kapkrono kaj portanta laŭro- kaj olivbranĉojn, kiel simbolo de pova kaj paco. La Nanoj, la Gigantoj kaj la t.n. Plens, entute la parto plej spektakla de la festo, dokumentita en la jaro 1628.
La festo estis deklarita de UNESKO (2005) Majstra Heredaĵo Voĉa kaj Nemateria de la Mondo.
dijous, 28 de novembre del 2019
Kadro: futbalmatĉo Barça-Borussia Dortmund
"Nur diktaturoj enprizonigas pacajn politikgvidantojn"
(Surklaku la bildon por legi la [katalunlingvan] raporton)
Krome:
Demokratia Tsunamo varmigas siajn motorojn por la venonta aktivaĵo kiu okazos la venontan 18an de decembro, dum la matĉludo Barça-Madrid'. Pere de komuniko tra la sociaj retoj, ĝi kunvokas ĉiujn civitanojn por ke ili venu al Barcelono: "Ni invitas la civitanaron rezervi la daton kaj veni al Barcelono" diras Tsunamo. Iom antaŭe, pere de diskonigata telefonaaplikaĵo, la platformo vokis al la asocianoj kaj sekvantoj kun enirbileto por ke ili sendu respondmesaĝon konfirmantajn la ĉeeston.
Fonto: Vilaweb
(Surklaku la bildon por legi la [katalunlingvan] raporton)
Krome:
Demokratia Tsunamo varmigas siajn motorojn por la venonta aktivaĵo kiu okazos la venontan 18an de decembro, dum la matĉludo Barça-Madrid'. Pere de komuniko tra la sociaj retoj, ĝi kunvokas ĉiujn civitanojn por ke ili venu al Barcelono: "Ni invitas la civitanaron rezervi la daton kaj veni al Barcelono" diras Tsunamo. Iom antaŭe, pere de diskonigata telefonaaplikaĵo, la platformo vokis al la asocianoj kaj sekvantoj kun enirbileto por ke ili sendu respondmesaĝon konfirmantajn la ĉeeston.
Fonto: Vilaweb
La hispana registaro aprobas la cenzuron en Interreto
La reganta partio PSOE aprobas la cenzuron en la reto kune kun la dekstraj partioj PP kaj Ciudadanos
Ĉagreniĝo en ERC (Respublikana Maldekstro de Katalunio) pro la ago de la prezidento Sánchez kaj pro la sindeteno de Podemos (hispanaj maldekstruloj), ĝuste antaŭ la komenco de konvesacioj por validigi aŭ ne per sia subteno la regontan koalicion PSOE-Podemos
La Supera Tribunalo en Katalunio (TSJC) nuligas la kreon de tri novaj katalunaj delegitejoj post peto pri tio far la hispana Ministerio pri Eksterlandaj Aferoj
45 noktojn da protestoj en la avenuo Meridiana
La kataluna polico intensigas la prmon sur la manifestaciantojn por malpermesi al ili trairi la avenuon malrapide
dilluns, 25 de novembre del 2019
La guerra dels Segadors / La Milito de la Agristoj (historia kroniko)
Resumo: Teditaj de la ekscesoj de la kastiliaj trupoj setliĝintaj en Katalunio, grupoj de agristoj sin ribelis en 1640 en Barcelono. La Generalitat (kataluna registaro) ilin subtenis kaj, kun helpo de Francio, ili komencis la katalunan Guerra de Separació (Milito por Malkuniĝo), konata per la nomo Guerra dels Segadors (Milito de la Agristoj)
 |
| Corpus de sang. Aŭtoro: Antoni Estruch (1873-1957) |
Katalunio rifuzas partopreni en la eŭropaj militoj entreprenitaj de Filipo la 4a, aparte en la konata Unión de Armas (Unio de Armiloj), iniciatita de la grafo-duko de Olivares, Gaspar de Guzman, favorato de la reĝo. Kiel reprezalio, granda nombro de kastiliaj trupoj komencas okupi katalunan teritorion por batali kontraŭ la francoj kadre de la Tridekjara Milito. La ekscesoj de la soldatoj kontraŭ la lokaj enloĝantoj estis ree kaj ree denuncitaj sen ajna respondo. Tio provokis popolan ribelon en 1640, epizodo kiu estis konata kiel Corpus de Sang (Sanga Kristokorpa Festo).
La Generalitat, delonge kunfrontita al la reĝaj decidoj, sumiĝos kaj rompos rilaton kun la hispana monarkio post pakti la subtenon de Francio pere de la delegitoj de la kardinalo Richelieu.
La 16an de januaro de 1641, la prezidanto de La Generalitat, Pau Clarís, proklamas la Katalunan Respublikon kaj, mallonge poste, la 23an de januaro, li transdonas la suverenecon de la lando al la reĝo de Francio, Ludoviko la 13a, nomumita grafo de Barcelono.
La kastilia armeo konkeras la urbojn Tortosa kaj Tarragona, sed li estis haltigita en Barcelono okaze de la Batalo de Monjuich, la 26an de januaro de 1641. Dum la sekvaj jaroj okazis pluraj bataloj inter kastilianoj kaj franco-katalunoj, en diversaj urboj, inter kiuj Lleida (Ilerdo), Tarragono kaj Roses.
En 1652, la kastilianoj konkeras Barcelonon kaj Katalunio ekestas denove sub la regado de la reĝo Filipo. La definitivan pacon oni subskribas en 1659, per la Traktato de Pireneoj, per kiu la hispana monarkio liveras Rusiljonon (Nord-Katalunio) al Francio.
Tiu milito esta la origino de la kataluna himno Els Segadors (La Agristoj) (1889, bazita sur poemrakonto de 1882), unu el la plej antikvaj himnoj en la mondo. Ekzemploj pri pleja antikveco: Nederlanda (1568), Britia (1745), Hispana (1770), Franca (1795), Argentina (1813).
Els Segadors ludata kaj kantata en Palau de la Música (Palaco de la Muziko) de Barcelono´
Escepte la listo de himnoj, la teksto estas tradukita fragmento el la libro : Història de butxaca de Catalunya
Escepte la listo de himnoj, la teksto estas tradukita fragmento el la libro : Història de butxaca de Catalunya
dijous, 21 de novembre del 2019
Ĵusa opinisondado pri eventuala referendumo
57,3 % el la civitanoj ekster Katalunio sin deklaras kontraŭaj al referendumo kaj nur 29,8 % ĝin defendas. Male, en Katalunio, tiuj favoraj al referendumo estas 70 % dum la kontraŭantoj sumas 21, 6 %. Tamen, se fine okazus interkonsentita referendumo, 48,2 % el la civitanoj ekster Katalunio akceptus la sendependecon okaze de ĝia venko. La procento atingas 81,3 % kiam oni demandas al katalunoj. Tiu estas informo ellaborita de la Centro pri Opiniesploroj (CEO) [percepto pri la teritoria debato en Hispanio. 2019] por kontrastigi la sintenojn sur la kataluna politika konflikto inter la civitanoj de Katalunio kaj tiuj de la cetera Hispanio.
 |
| Surklaku por pligrandigo Fonto de la novaĵo: Vilaweb |
dimecres, 20 de novembre del 2019
Amnesto Internacia sin turnas al Hispanio
Amnesto Internacia sin turnas al Hispanio por postuli la tujan liberigon de la aktivistoj Jordi Cuixart kaj Jordi Sánchez.
La organizaĵo pri homaj rajtoj kritikas la aplikon de la delikto pri sedicio aljuĝita de la hispana Supera Tribunalo sed ĝi ne taksas la juĝon maljusta.
Amnesto Internacia publikigis hodiaŭ, post monato de la apero de la verdikto de la hispana tribunalo kontraŭ la kataluna procezo, la konkludojn al kiu ĝi alvenis. Laŭ tiuj konkludoj, Jordi Cuixart kaj Jordi Sànchez devas esti tuj liberigitaj kaj sia kondamno de 9-jara prizono pro sedicio devas esti nuligita. AI konsideras ke, oni tretaĉis iliajn rajtojn pri liberesprimo kaj paca manifestacio. AI kritikas ke la kondamno baziĝas sur svaga difino de la delikto sedicio de la hispana punleĝaro kaj sur tro ĝenerala kaj danĝera interpreto de tiu ĉi difino.
AI memorigas ke, la civila paca malobeo estas protektata de la internacia leĝaro pri homaj rajtoj kaj ke, troa akuzo de agoj rilataj al civila malobeo, limigas malĝuste la rajton al pasa kolektiĝo kaj perfortas la internacian rajton. Ĝi asertas, krome, ke tio malfermas la vojon por ke aŭtoritatoj mallegale decidu limigi la nombron de homoj kiuj povas kolektiĝi uzante sian rajton al paca manifestacio. Kaj ĝi aldonas: "Manifestacio ne perdas sian pacan karakteron pro tio ke en ĝi okazu malleĝaj agoj aŭ kelkaj manifestaciantoj agadu perforte."
diumenge, 17 de novembre del 2019
Ĉu vi scias kial...
...la sekvantoj de la futbalklubo Barcelona (Barça) estas kromnomataj culers (puguloj)?
La kromnomo culers datiĝas en la epoko de la antikva stadiumo nomata De les Corts, kvartalo de la urbo. En ĝi, kelkaj el la matĉo-spektantoj sidis sur la plej alta sidvico, ĉe la barilo kiu limigis la konstruaĵon. La homoj kiuj promenis la ĉirkaŭajn stratojn kaj rigardis supren, povis vidi la pugovicon de la siduloj. Ĉar la vido aspektis amuza, la nomo "puguloj" populariĝis por identigi la sekvantojn de Barça.
Antaŭ tiu anekdoto, la vorto culer estis uzata kiel sinonimon de samseksemulo sed tiu apliko jam esta senuza nuntempe.
La vorto culé/culés, kiun oni povas ofte legi en publikaĵoj, estas gramatike malĝusta pro manko de la litero -r (culer/culers). Tio devenas el la populariĝo de Jordi Culé, humuristo kiu famiĝis kiel radiokomentisto pri futbalo, kiu estis poste reproduktata desegne kaj gazetoforme, en la 1990aj jaroj .
La kromnomo culers datiĝas en la epoko de la antikva stadiumo nomata De les Corts, kvartalo de la urbo. En ĝi, kelkaj el la matĉo-spektantoj sidis sur la plej alta sidvico, ĉe la barilo kiu limigis la konstruaĵon. La homoj kiuj promenis la ĉirkaŭajn stratojn kaj rigardis supren, povis vidi la pugovicon de la siduloj. Ĉar la vido aspektis amuza, la nomo "puguloj" populariĝis por identigi la sekvantojn de Barça.
Antaŭ tiu anekdoto, la vorto culer estis uzata kiel sinonimon de samseksemulo sed tiu apliko jam esta senuza nuntempe.
La vorto culé/culés, kiun oni povas ofte legi en publikaĵoj, estas gramatike malĝusta pro manko de la litero -r (culer/culers). Tio devenas el la populariĝo de Jordi Culé, humuristo kiu famiĝis kiel radiokomentisto pri futbalo, kiu estis poste reproduktata desegne kaj gazetoforme, en la 1990aj jaroj .
Fotaro pri la agado de Demokratia Tsunamo (Tsunami Democràtic)
La ĵurnalo El Punt Avui kolektas fotojn pri la disvolvo de diversaj aktivaĵoj kunvokitaj de Tsunami Democràtic. Vi povas viziti la galerion: ĉi tie
Por viziti aliajn fotogaleriojn, klaku sur Més fotogaleries
dimarts, 12 de novembre del 2019
Mapo pri la povo de la ekstremdekstra partio Vox
Pasintdimanĉe Vox pli ol duobligis siajn sidlokojn (24 => 52) en la hispana parlamento, laŭdire ĝi estis la ĉefa profitanto de la severa disfalo de la dekstra partio Ciudadanos. Per tiu ŝanĝo, Vox fariĝis la tria forto en la parlamento. Nur Katalunio, Nafaro, Eŭskio kaj parto de Galegio saviĝis de la ekstremdekstra ondego
Fonto: Vilaweb
dilluns, 11 de novembre del 2019
diumenge, 10 de novembre del 2019
divendres, 8 de novembre del 2019
Anna Rosselló, jarcento da rezistado kiun hispana ĵurnalo ne povas forviŝi
En iu artikolo oni nomis ŝin "Matusalen (Metuŝelaĥ)" kaj "dorlotbesto de la sendependistoj". Ŝia vivo estis markita de la subpremado kaj la politika engaĝiĝo.
Anna Rosselló naskiĝis je la komenco de la diktaturo de Primo de Rivera. Ŝia eta figuro, kun leĝere krispita hararo, kunfandiĝas kun ŝia rulseĝo. Ŝi aspektas fragila, sed sur ŝiaj ŝultroj surportas jarcenton da historio, en kiu ŝi konis ĉiujn vizaĝojn de la subpremado kaj la mizero. Tamen, ŝi neniam perdis sian socian engaĝiĝon.
Dum ŝia sano tion permesas, ŝi partoprenas ĉiujn sendependismajn mobilizadojn. Pasintlunde, akompanata de sia filino Carme, ĉeestis en la avenuo Diagonal de Barcelono. Ĉe la frontlinio, inter miloj da manifestaciantoj, ŝi protestis kontraŭ la hispana reĝo Felipe la sesa, kun kataluna stelflago kaj afiŝo kontraŭmonarkia. Unu plia protesto el sia determino se ne estus pro la hispana ĵurnalo El Mundo.
Laŭ tiu ĵurnalo, Rosselló fariĝis la "Matusaleno sendependisma" kaj la "dorlotbesto de la manifestacio". La mencioj al ŝia batalado kontraŭ la frankoismmo, la ekzilo kaj la suferoj iĝis reduktitaj per granda dozo de fiignorado. "Finfine estis la elemeto plej pitoreska de tiu ĉi sendependisma kermesa karuselo, kiel estas ĉiu aŭtuna mobilizado de Katalunio post la verdikto de la 1-O" tekstis la artikolo.
Historio de subpremado, amo kaj ekzilo
Rosselló naskiĝis en Flix (1923), ŝi vivis en etoso tre politika ekde ŝia bebaĝo. Ŝiaj fratoj batalis ĉe la respublika armeo dum la civila milito kaj ambaŭ estis kondamnitaj de frankoismaj militprocesoj. Unu el ili pasigis sep jarojn en prizono kaj la alia ekziliĝis en Norda Katalunio (en francio). Por devigi lian revenon, la frankoismaj aŭtoritatoj ĉantaĝis la familion kaj enprizonigis la patron. Tiu mortis en la malliberejo en 1940. La oficiala klarigo pri lia morto estis: "li falis tra iu ŝtuparo". Neniu plusa detalo esis aldonita.
En la unua periodo de la postmilito, Rosselló ne travivis multajn ĝojojn, sed ŝi konatiĝis kun Josep Travesset. Malproksima familiano el urbo Balaguer, kun kiu ŝi renkontiĝis en Andoro. La renkontiĝo ne estis hazarda. Travesset estis la konekto-homo por transdoni leteron de la familio al la ekzilita frato loĝanta en Perpinjano. Tio kio komenciĝis per komplezado fariĝis amhistorio je la fino.
Travesset alvenis en Andoron post la fino de la Dua Mondmilito. Kiel multaj aliaj victimoj de la respublika ekziliĝo, Travesset trairis de la militaj tranĉeoj la la koncentrejoj d'Argelers. Sed la suferado ne finiĝis tie. Pro la nazia okupado, li estis trudita labori en germana fabriko, de kie li sukcesis eskapi je la fino de la milito.
Krom la amo, Travesset kaj Rosselló kundividis revojn kaj idealojn. Ili ambaŭ estis esperantistoj kaj havis solidajn politikajn konvinkojn. Post ilia geedziĝo, ili ekloĝis en Barcelono, sed la nupto ne estis dolĉa. La reĝimo kontrolis ilin kaj la edzo estis malliberigita pro lia respublikisma pasinto. En 1956, jam kun Carme en la familio, ili decidis ekziliĝi. La politika kaj ekonomia situacio submetis ilin preskaŭ en mizeron.
En Sao Paulo, la ĉefa urbo de Brazilo, la geedzoj trovis la bezonatan stabilecon. Tamen, post la tempo, ilia deziro lerni superis la komfortiĝon akiritan kaj ili komencis vojaĝon tra suda kaj centra Ameriko. La celo? Konatiĝi kun la amerindianaj nacioj submetitaj al la hispana koloniismo. La familio trakuris pli ol 15.000 kilometrojn per ĉevalo tiranta dormejo-ĉaron kiun ili mem estis konstruintaj.
La politika konsciiĝo de Travesset kaj Rosselló pli kaj pli firmiĝis en ĉiu etapo de la vojaĝo. Ili vivis milde, eĉ tre milde. Monon ili ekhavis proponante prelegojn kaj vendante pentraĵojn kaj ankaŭ helpis la gastigemo de la popolanoj. Krom Brazilon, ili vizitis kaj vivis en Bolivio, Peruo, Ekvatoro, Kolombio, Panamo, Kosta Rika, Nikarakvo kaj Honduro.
La libro L'Amèrica Marginada, publikigita en 1978, atestas pri tiuj jaroj da esplorado kaj kunvivado kun amerikaj indiĝenoj. Sed tiu ne estas la sola literatura postrestaĵo, Rosselló verkis pli ol dudek librojn
En 1965, Tavesset kaj Rosselló revenis al Barcelono. Dum la lastaj jaroj de la reĝimo, ili intensigis la aktivadon kontraŭfrankoisma, al kiu sumiĝis ankaŭ ilia filino. Carme engaĝiĝis al PSAN provisional (Socialisma Partio por la Nacia Liberiĝo) kaj ŝi estis enprizonigita plurfoje. En 1975 ŝi estis torturita dum kvin tagoj en la policejo de la strato Via Laietana de Barcelono.
En letero subskribita en januaro de 1976, Rosselló denuncis:
"Oni aplikis al ŝi la tortursistemon nomata la stango. Ĝi konsistas el pasigi ferstangon inter kruroj kaj brakoj kiuj estis antaŭe ligitaj. La ekstremoj de la stango ripozantaj sur du tabloj, tiel ke la korpo pendas inter ili vizaĝ-al-planko.
En tiu pozicio, la policanoj vipegas la nudajn piedojn per ferbastonoj kaj rimenoj. Kiam la piedoj ŝveliĝas kaj ne tiom sentemas, oni plu batas per stango kies ekstremo finiĝis en akra pinta formo, kvazaŭ najla, kio efikis aparte dolore.
Ĉiufoje kiam ŝi perdis la konscion, oni malpendigis ŝin kaj ĵetis ŝin surplanken kun la celo ke ŝi rekonsciiĝu, oni draŝis ŝin per la samaj ferbastonoj kaj rimenoj, speciale damaĝante ŝian stomakon.
Fonto: Vilaweb
dilluns, 4 de novembre del 2019
Intervjuo al Pepe Beúnza, pioniro de la malobeo
Pepe Beúnza (Beas de Segura, Jaén, Andaluzio, 1947), unua politika malobeanto de la hispana ŝtato:
- "Ni plenigu la prizonojn kaj ni venkos, tiel okazis kiam homoj malobeis la militservon (en Hispanio)"
- "Nepras malobei maljustajn leĝojn"
- "La ŝtato bezonegas la aperon de iu kataluna ETA, ni ne falu en la trompon pri la perforteco"
Majstro de la pacifismo
Li naskiĝis en Jaén sed jan de 30 jaroj li loĝas en Katalunio. En 1971 li estis la unua konsciencobĵetanto al la hispana militservo. Li eniris en prizonon pro la defendo de siaj pacifismaj ideoj kaj kundividis la prizonan vivon kun membroj de ETA, anarkiistoj kaj komunistoj. El la oftaj debatoj kiujn ili havis, plifortiĝis siaj konvinkoj pri la ne-perforto, ne nur ĉar ĝi estis la plej nobla maniero batali sed ankaŭ pro ĝia pleja efikeco. La ŝtato eliminis la devigan militservon 30 jarojn poste, en 2001.
Intervjuas: Laia Bruguera
Kial vi prezentis en la juĝejo denuncon en kiu vi asertas ke vi devas esti juĝita pro la 1-O (dato de la balotado pri sendependeco en 2017)?
La memkulpiĝo estas ago kiu devenas el la ne-perforto kaj baziĝas en la principo de civila malobeo laŭ kiu, se registaro malliberigas justajn homojn, la loko de ĉiu justa homo estas la malliberejo. La verdikto estis venĝo kaj tial ni evidentigas al la juĝistoj ke ili kunlaboras al maljusta situacio. Tion ĉi, se oni unuope faras, estas ago de digneco sed, se oni tion faras organizite kaj kolektive, ĝi povas konduki al ŝanĝo en la registaro.
Multaj homoj diras ke ili ne plu timas. Ĝis kioma grado tio estas vero?
Ni lernis venki la timon pere de la prioritatigo de pli alta valoro, la persona digno. Kaj mi kredas ke ni atingis tion ĉar subskribi tiun paperon signifas defion al la juĝistaro, kiu konstatiĝis tre kruela kaj potenca. Ni multe progresis kaj tio okazis je eksterordinara ritmo, tio tre gravas, ĉar la forto de la frankoismo restanta kaj havanta povon, baziĝas sur nia timo. Se ni superas la timon, ni havas la povon.
Vi asertas ke ni estas pretaj por transiri al nova fazo de la ne-perforta lukto. Kie ni estas kaj kien ni devas celi?
Ĉiam devas esti dialogo ĉar ĉiuj konfliktoj finiĝas per intertraktado, kaj se ĝi ne okazas, oni devas denunci, tiel kiel ni faras nun. Sed la nova etapo estos la ne-kooperado kaj la civila malobeo. Kiam mekanikisto de la vilaĝo Reus rifuzis la riparon de polica aŭto uzata por subpremi manifestaciantoj de la 1-O, li estis akuzita pri malamo-krimo, sed tio estis falsa, temis pri ne-kooperado.
Ĉu nun estus la tempo ankaŭ por la polemikaj bojkotoj?
Ni devus favori, jam de nun, la entreprenojn kiujn ni opinias modelojn por la respubliko. Pli poste povas veni bojkotoj kaj pli drastaj aktivaĵoj. La respondeca konsumado estas ŝlosila. Kial ni devas aĉeti produktojn al entreprenoj kiuj donacas monon al Popola Partio aŭ al la Fondaĵo FAES aŭ al tiuj kiuj fiparolas pri ni?
Kiuj aktivaĵoj estas antaŭviditaj por tiu ĉi nova etapo?
En pli progresintaj fazoj de la ne-perforta lukto, centoj da homoj iras en prizonon. Por tio nepras la etapo pri civila malobeo. Oni elektas maljustan leĝon, kiel ekzemple la leĝon "mordassa" (buŝoŝtopilo) kaj oni malobeas ĝin. Se tion faras unu sola homo, ĝi estos simbola atesto, sed se oni faras tion grupe, la forto povas esti eksterordinara. Tiel faris Martin Luther King en Usono kaj Gandhi en Barato.
Sed ĉi tie oni batalas por la liberigo de naŭ homoj. Ĉu la solvo estas la plimultigo de malliberuloj?
Mi ne rakontas teoriojn, ni vidis tion dum la lukto de la konsciencobĵetantoj. Kiam 20.000, 30.000, 40.000 junuloj pretis enprizoniĝi, la deviga militservo finiĝis. Oni eliminis ĝin ĉar ne eblis superi tian forton.
Kaj tiuj kiuj ne deziras alfronti tian riskon?
Multaj homoj estas pretaj por tia heroa ago kia la enprizoniĝo, sed tiuj kiuj ne, povas denunci, subteni la kuraĝulojn, diskonigi, konstrui la respublikon...estas taskoj por ĉiuj.
Kiu devas gvidi tiujn ĉi aktivaĵojn pri civila malobeo?
Ni havas grandan problemon en Katalunio, nome ne estas unueca agado kaj kunordigado. La avantaĝo pri tio estas ke, la respondoj estas diversaj kaj originalaj kaj, sekve, oni malfaciligas la subpremadon. Mi preferas agadojn organizitajn kaj gvidatajn sed la realo prenis alian vojon kaj ni devas adaptiĝi.
Vi diras ke la nuna polica perfortemo pruvas ke la ŝtato ne scias kiel sufoki ne-perfortajn aktivaĵojn.
Unue estis strategio bazita sur enfiltriĝo kaj provokado por profiti el la kolero kaj krei scenejon ŝajnige perfortema. Sur tiu premiso, la ŝtato devenas legitimita por vundigi kapojn per bulkugloj kaj klaboj. La polico ne estas nia malamiko, estas la "fiŝhoko" por deturni nin de nia celo. Tiu temo devas esti abunde diskutata ĉar, kiam ni falas en tiun trompon, ili libere povas praktiki sian jam pretan subpremigan perforton.
Ĉu maltrankviligas vin ke oni iru sur tiu misvojo?
Tio maltrankviligas min ĉar la povuloj serĉas tion jam delonge; Ili deziregas la aperon de iu kataluna ETA, tial okazas tiom da subpremado sur la stratoj, tial la severegaj verdiktoj, tial oni arestaj junulojn akuzitajn pri terorismo sen ajna pruvo...Bonŝance la homoj rezistas tre bone. Sed se oni vidis kiel onia filo estis draŝita per klaboj, oni furiozas; Tiun teruran dramon ni devas eviti.
La dramo de Eŭskio.
Jes, sed la afero estas ke ili ne subite freneziĝis kaj tuta generacio komencis murdi homojn. Ni devas pristudi kiel aperis ETA kaj kial. La subprema sistemo tre feliĉis pri kiel ĉio finiĝis. Ĉi tie oni klopodas ke ĉio estu same kaj ni devas tion eviti.
Fonto: ElpuntAvui
Per què ha presentat al jutjat una denúncia en què diu que també ha de ser jutjat per l’1-O?
L’autoinculpació és un acte que prové de la no-violència i es basa en un principi de la desobediència civil que diu que si un govern empresona gent justa, el lloc de tota persona justa és la presó. La sentència és una venjança i per això interpel·lem els jutges perquè s’adonin que estan col·laborant amb una situació injusta. Això, si es fa sol, té un sentit de dignitat personal, però si es fa de manera organitzada i col·lectiva, pot canviar un gover
Per què ha presentat al jutjat una denúncia en què diu que també ha de ser jutjat per l’1-O?
L’autoinculpació és un acte que prové de la no-violència i es basa en un principi de la desobediència civil que diu que si un govern empresona gent justa, el lloc de tota persona justa és la presó. La sentència és una venjança i per això interpel·lem els jutges perquè s’adonin que estan col·laborant amb una situació injusta. Això, si es fa sol, té un sentit de dignitat personal, però si es fa de manera organitzada i col·lectiva, pot canviar un gover
dijous, 31 d’octubre del 2019
Komuniko de Demokratia Tsunamo
Esperanta traduko sube (kunteksto: la 10an de novembro okazos hispania balotado por elekti novan registaron)
KOMUNIKO DE DEMOKRATIA TSUNAMO
La 9an de novembro ni meditigu ilin!
Demokratia Tsunamo vokas al malobeo kontraŭ la balotadtribunalo per organizado de kulturaj, politikaj kaj festaj aranĝoj la 9an de novembro.
Demokratia Tsunamo vokas al mobilizado la 9an de novembro kaj kunvokas al tago de kulturaj kaj festaj aktivaĵoj ekde la 16 h. ĝis la 22 h. por postuli al la ŝtato primediton.
Ke ĝi meditu pri la kondamno far la Supera Tribunalo al dekoj da politikaj prizonuloj kaj ekzilitoj.
Ke ĝi meditu pri la perfortema agado de la polico aplikita kontraŭ paca civitanaro.
Ke ĝi meditu pri sia malkapablo dialogi, pri la konstanta uzado de Katalunio kiel instrumento por politike profiti en la balotadoj, pri kiel ĝi malhelpegas la efektivigon de fundamentaj rajtoj de la civitanoj.
Ke ĝi meditu ankaŭ pri kiel ĝi uzas la balotadtribunalon por detranĉi fundamentajn rajtojn en formo majusta kaj senlima.
Homoj jam meditis, la 9n de novembro estas bona tago por ke tion faru la ŝtaton.
Tial, ni vokas al ĉiuj urboj, vilaĝoj kaj kvartaloj por ke ili memorganizu tagon da kuluraj, politikaj kaj festaj aranĝoj la 9an de novembro, inter la 9 h. kaj la 22 h.
Ni pruvu denove #LaForçaDeLaGent (La forto de la homoj)
#SpainSitAndTalk
 |
| Kunvoka afiŝo |
dimecres, 30 d’octubre del 2019
Gejunuloj tendumas ĉe placo Universitato de Barcelono
Ili petas la finon de la subpremado, referendumon pri memdetermino, amneston, garantiojn por la rajtoj damaĝitaj de la hispana Supera Tribunalo kaj dignan estontecon por la gejunularo.
Cento da gejunuloj tendumos sen difinita limdato en la placo Universitato de Barcelono por denunci la subpremadon suferata de Katalunio kaj por postuli la liberigon de la politikaj prizonuloj.
Gejunuloj kaj studentoj kreis kvin komisonoj kaj antaŭvidas la okazigon de babilrondoj kaj atelieroj ekde jaŭdo ĝis la fino de la tendumado, kiu ne estis determinita sed dependanta de la decido de la asembleo aŭ eventuala forpelo far la polico.
Krom la kvindeko da tendoj okupantaj la placon, hodiaŭ okazos koncerto en kiu intervenos la muzikgrupoj Ginestà, Roba Estesa, Companyia Eléctrica Dharma, la Juna Koruso de Orfeó Català, Ferran Exceso kaj Àlex Pérez & Co.
Morgaŭ matene okazos atelieroj kaj babiladoj pri feminismo, ekologio kaj loĝado. Posttagmeze okazos asembleo por valorigi proponojn kaj iniciatojn.
En manifesto, la tendumantoj diras ke ili estas la generacio de la 14a de oktobro kiu, fine diris "sufiĉe!" kaj kiu postulas respondecon al siaj politikaj reprezentantoj. Hodiaŭ estas la dua tago de studenta striko kunvokita de SEPC (la Studenta Sindikato de Katalunlandaro).
Fonto: Vilaweb
Subscriure's a:
Missatges (Atom)
-
23-an de julio 2023, deputit-elektado por la Hispania parlamento. SINDETENO! NEK FORGESO NEK SENKULPIGO
