Aŭtunaj frandaĵoj

Estas oktobro, venas al niaj montoj la niskaloj, la plej bongustaj fungoj, aprecataj de preskaŭ ĉiuj kaj frandaĵo de restoracioj. Homoj el ĉiuj aĝoj kaj kondiĉoj marŝas grupe al montaroj , ĉiu kun sia korbo kun la celo ĝin plenigi kiel eble plej. Tiu estas nia aŭtuna sporto: la fungoĉasado.

Venas nun ankaŭ la kaŝtanoj, sovaĝaj fruktoj energiplenaj, la delico de infanoj kaj plenkreskuloj kiuj longe vicas ĉe la budoj de la "castanyeres" (kaŝtanvendistinoj kiu ĉiutage preparas ĵus braĝumitajn kaŝtanojn).

Venas ankaŭ la tempo de la "panellets", la plej aŭtunaj dolĉkuketoj faritaj el migdalpasto, mielo, pinsemoj kaj sukero, inter aliaj ingrediencoj. Ili estas troveblaj en ĉiuj kukvendejoj, bazaroj kaj eĉ panvendejoj.

Kaj venas la 1a de novembro, la festo de ĉiuj sanktuloj kaj de la forpasintoj (familianoj vizitas siajn forpasintajn familianojn aŭ amatojn kaj deponas novajn florojn ĉe la tombo). Laŭ iu legendo, tiu estas la dato en kiu naskiĝis la agrokulturo.

La 1a de novembro estas ĉiam festotago kaj ĝin karakterizas la gajaj renkontiĝoj por vespermanĝoj kaj kaŝtanvorado.

Lingva mapo

Ja multaj konas la situon de la plej konataj aŭ majoritataj lingvoj de la mondo. Nun mi volas helpi al konatiĝo de nia lingva mapo en la kunteksto sudeŭropa.
En Hispanio la galega, la eŭska kaj la kataluna estas oficialaj kune kun la hispana en siaj respektivaj komunumoj.
Krom tio, la kataluna estas la sola oficiala lingvo en la pirenea lando Andoro, kvankam la hispana ankaŭ estas vaste uzata tie, apud iom de la franca.
Do, la kataluna estas diversgrade uzata en la Kataluna Aŭtonoma Komunumo, en Balearoj (insuloj), en la Valencia Lando, en la sudoriento de Okcitanio, en kelkaj orientaj partoj de Aragono kaj Murcio, fine ankaŭ en itala urbo Algero. Krom tio troviĝas parolantoj de la okcitana (arana varianto) en angula regiono norokcidente de Katalunio.En Valencilando, la kataluna varianto estas konata kiel valencia.

La kataluna estas la sepa lingvo de Eŭropo laŭ la nombro de parolantoj, super la dana aŭ la finna.
Aliaj ne tre konataj lingvoj estas la fabla (aragona) kaj la bable (asturia), ŝajne kondamnitaj al malapero.

Konsumismo

Hodiaŭ mi ricevis cirkulere denuncan poŝton. Ŝajne kataluna televido cenzuris reklamon proponita de iu NRO (Ne Registara Organizo). La reklamo tekstis, pli malpli jene: "Mi estas la publicisto, la homo kiu provas vendi al vi merdaferojn kiujn vi tute ne bezonas kaj promesas al vi ĝuojn kiujn vi neniam atingos. Mi ĉiam elturniĝas por ke vi sentu vin frustrita. Mi ne deziras vian feliĉon, homoj feliĉaj ne konsumas. Se vi estas juna, kredu min, studu, konsumu...kaj silentu" La negativo far televidkanalo verŝajne ne multe bremsos la disvolviĝon de la kampanjo, kiu nun ruliĝas en interreto kaj aliaj medioj sed ĝi estas pensiga.

Kiom longe aĉetado kaj sopirado al produktoj povos kaŝi la kolektivan malfeliĉon de la civitanaro? Intertempe la senlima produktado de nenecesaj aferoj implicas la rapidan malaperon de risorsoj, vegetaĵaro, bestospecioj kaj aliaj riĉaĵoj de nia planedo. La homaj rilatoj difektiĝas paralele. En nia lando furoras la surstrataj kolektivaj ebriiĝoj. Oni celas tuj konsumi, trovi feliĉon alkoholan por forgesi la ceteran malfeliĉon. Pli kaj pli reklamoj inundas niajn vivojn, la senco de la vivo estas konsumi, konsumi kaj konsumi. Senkritikan kaj banalan vivmanieron respegulis bone la filmo "La Muro" surbaze de la ideoj muzikitaj de Pink Floyd. Nia vivo pleniĝas de aferoj dum nia spirito malpleniĝas de senco. En la filmo tiu malpleniĝo kondukas al renverso de la sistemo kiu rezultas en diktaturo simila al la nazia. Ni ŝanĝu nun la sistemon antaŭ ol ĝi forvoros nin.

Viaj filoj

Viaj filoj ne estas filoj viaj, ili estas filoj kaj filinoj el la vivo, la vivo kiu sopiras al memekzisto.

Ili ne venas el vi sed tra vi kaj, eĉ se ili estas kun vi, ili al vi ne apartenas.

Vi povas doni al ili vian amon sed ne vian pensmanieron ĉar ili jam havas sian propran pensmanieron.

Vi povas varmigi iliajn korpojn sed ne ilian spiriton ĉar ili loĝas en la hejmo de l'estonto, kiun vi ne povas viziti, eĉ en ŝonĝoj.

Vi povas peni por adaptiĝi al ili sed ne strebu ke ili similu al vi, ĉar la vivo neniam retroiras kaj neniam haltas en la hieraŭo.

Vi estas la arko kaj viaj filoj estas la vivantaj sagoj lanĉataj. Lasu ke via arkista mano inklinu en la direkto al feliĉo. Kahlil Gibran.

Jen mi reproduktas en Esperanto la pensaĵojn de la elstara poeto Kahlil. Ĝi estu memoraĵo por ke ni konsciu pri la eksterordinara valoro de la monda infanaro. La mondo nur estos pli bona se ni lernas ke ili meritas nian plejan amon kaj respekton.

El esperanto, más que una lengua (hispane)

Con el esperanto pasa como con el Barça. Así como los blaugrana tienen el lema “el Barça, més que un club”, el esperanto es más que una lengua. Para intentar dar explicación a este fenómeno nos remontaremos un poco en el pasado. Luis Lázaro Zamenhof (Byalistok, 1859-1917) el iniciador del esperanto y a su vez del esperantismo, nació y creció en la actual Polonia, en aquella época bajo dominio ruso. De familia judía practicante, heredó de su padre, profesor de idiomas, el interés por las lenguas y de su madre el amor hacia las personas, quizás por eso se decidió por los estudios de medicina que le llevaron a ejercer finalmente de médico oculista.

Zamenhof hablaba fluidamente yiddish, ruso, polaco y alemán, entendía bien el francés (que en aquella época era hegemónico, al igual que el inglés actualmente), el griego clásico, el latín, el italiano, el inglés, el hebreo, el arameo y el volapuk (lengua planificada predecesora del esperanto).También tuvo algunos conocimientos de español y lituano.
En sus primeros años de vida, Zamenhof sufrió intensamente los conflictos étnicos y culturales que enfrentaban a rusos, polacos, judíos, prusianos y otros grupos entre sí. Fue en aquel ambiente de crispación donde se gestó la idea de crear un instrumento de comunicación que rompiera las barreras, ayudara a la comprensión mutua y por ende, a la paz entre los pueblos. El conocimiento y amor por los idiomas puso el resto.

Zamenhof crearía una lengua internacional. Pero...¿qué garantías tenía de que su proyecto tuviese éxito? Decenas de filósofos e intelectuales elaboraron proyectos con anterioridad y casi todos ellos quedaron en simples pruebas de laboratorio. Es ahí donde el transfondo espiritual de Zamenhof jugó un papel clave. Zamenhof basó su idioma en la tradición lingüística de los idiomas naturales y se limitó a dar el empuje inicial, rehusando el protagonismo y obviando la idea de “derechos de autor”. Desde el principio, Zamenhof estuvo convencido de que el esperanto debía pertenecer a todos los esperantistas por igual, aunque recomendó fervientemente atenerse a la base gramatical sobre la que se sustentaba el idioma.
Esta demostración de altruismo y, al mismo tiempo, de sabiduría, generó un movimiento de simpatía que no ha cesado nunca y aún hoy, incluso las personas que no manifiestan ningún interés por estudiar el esperanto, a menudo muestran su admiración por su impulsor.

¿Qué pasó pues con el esperanto? Parecía que algo tan interesante iba a convencer a multitud de gentes y gobiernos. El esperanto era neutral, democrático, lógico, fácil de aprender...
Las guerras mundiales truncaron muchos proyectos, el origen judío de Zamenhof creó muchos recelos, algunas dictaduras (Hitler, Stalin,...) vieron en el esperanto una amenaza o un obstáculo, especialmente cuando grupos anarquistas y de izquierda vieron en este idioma un instrumento válido y coherente con su ideario.Los paises democráticos permanecieron anclados en sus intereses nacionales y lastrados por superestructuras burocráticas. En 1954 y 1985 la Unesco hizo públicas sendas declaraciones reconociendo el valor y la utilidad del esperanto, pero todo quedó en papel mojado, ningún pais planificó su política lingüística contando con esta lengua.

Los intentos frustrados para que los gobiernos promovieran el aprendizaje de una lengua neutral planificada fueron el caldo de cultivo para que se creara una “mitología pesimista” alrededor del idioma. Frases como “el esperanto fracasó, el esperanto es algo artificial, no tiene alma, para qué el esperanto si ya está el inglés, el esperanto es una secta, nadie lo habla...”
Gran parte del esfuerzo del esperantismo actual se centra en eliminar un sinfín de ideas erróneas sobre el esperanto. Parafraseando a un conocido personaje de cuyo nombre no quiero acordarme :) el esperanto va bien. Va bien porque sigue siendo eficaz para la comunicación y va bien porque se adaptó rapidamente al ritmo evolutivo de las lenguas naturales. La lengua pertenece a los hablantes, tal como Zamenhof previó. Los esperantistas sienten el esperanto como algo propio y tambien disfrutan como protagonistas de un proyecto que crece con ellos.

Alcanzar un nivel satisfactorio de comunicación con el esperanto es más rápido y sencillo que con otros idiomas. Este hecho, unido a la tradición altruista y voluntarista de muchos esperantistas lo convierten en un idioma “barato”, cuando no gratuito. Lo que le da un valor “subversivo” respecto al orden económico-lingüístico actual. Esta facilidad inicial de aprendizaje, unido al fenómeno de internet ha supuesto una eclosión del esperanto en la red. Miles de personas aprenden de forma autodidacta el esperanto gracias a las nuevas herramientas que ofrece la informática y la navegación por internet. Es muy fácil encontrar páginas web, blogs, programas de radio, podcast, wikipedia, portales de noticias, grabaciones de video, chats, archivos mp3, cursos online, programas informáticos, etc...que utilizan el esperanto.

El esperanto, como fenómeno relativamente minoritario, se caracteriza por un elevado nivel de autoorganización y numerosos foros de debate. Gran cantidad de eventos, tanto locales como internacionales (congresos, festivales, seminarios) permiten un uso práctico de la lengua en cualquier época del año. Existen también redes de relación entre particulares que permiten viajar prescindiendo de agencias turísticas y otros intermediarios (otro aspecto “subversivo” del esperantismo :).

El esperanto no es una utopía, es una realidad incuestionable. En todo caso es una utopía pensar que algún dia todo el mundo hablará esperanto. De hecho, no pocos esperantistas opinan que la generalización del esperanto a nivel mundial, conseguida mediante leyes educativas (de algún modo impositivas) sería su fin. Muchos consideran el esperanto como lengua asociada a la libertad y la fraternidad. Imponerlo en las escuelas lo convertiría en mercancía educativa y posteriormente mercancía laboral. De ahí que en el esperantismo existan dos corrientes ideológicas: los que creen que las grandes instituciones sociales y políticas deben promocionar la lengua a través del aparato legislativo y los que creen que el esperanto debe crecer desde abajo, desde la autoorganización de los propios esperantistas, sin plantearse objetivos que no tienen garantia de éxito.

Mutaciuloj

Ni estas mutaciuloj. Kiam mi ion manĝas en mia dometo aŭ en restoracio ĉe ajna urbangulo mi ne scias kion mi manĝas: koloriloj, gustigiloj, densigiloj, parfumiloj, antibiotikoj, konserviloj, insekticidoj, herbicidoj,...kiom da spaco restas por la origina manĝo?
Sed granda orwella entrepreno trovis solvon: ni mutaciigu la nutraĵojn! Ni fajfu pri la ritmoj de la naturo, ni fajfu pri la biologia evoluo, ni fajfu pri la longdistancaj sekvoj, ni fajfu pri la rajtoj de tradiciaj agrokulturistoj, ...ni fajfu pri ĉio kio malkonvenas al niaj financaj enspezegoj.

Mi emas al vegetaranismo, pro sanaj kaj etikaj kialoj. Eĉ skeptikaj kuracistoj rekomendas vegetaran reĝimon kiam sano de paciento estas fragila. Kaj se al mi eblus, mi aĉetus ĉiam biologiajn (ekologiajn) nutraĵojn. Ju pli ni perfortas la naturon des pli ĝi liveras al ni fakturojn. Ne temas pri superstiĉo, pli kaj pli da sciencistoj avertas pri nia nedaŭrigebla vivmodelo. Pli da vegetaranismo kaj racia distribuo de la nutraĵoj (kaj la rimedoj por ilin krei) sufiĉus por kontentigi la malsaton de la homaro. Mi tute ne kredas ke transgena teknologio estas la sola solvo.
En nordaj landoj oni jam pruvis per eksperimentoj ke la homa spermo difektiĝas kauze de manĝajoj mistraktitaj en ilia origino. Sed multajn malbonajn sekvojn de la nuntempa nutraĵindustrio oni ne povas demonstri ĉar nek ŝtatoj nek privataj entreprenoj investas monon en la esplorado. Nur kiam la rezultoj estas nekaŝeble malbonaj, ekzemple pri la amianto-industrio, DDT, talidomido, ktp. nur tiam, jam tre malfrue por multaj homoj, alvenas mono.
Eble iu registaro-entrepreno iam decidos ke la plej bona solvo estas mutaciigi nin por ke ni adaptiĝu al la mutaciigita medio.

Anakoreta tempo

En la jaro 1998 mi trairis epokon en kiu mi sopiris al kreado/partoprenado de ekovilaĝo, t.e., mi volis trovi homojn por kune antaŭenigi kamparan aŭ montaran komunumon sub la ideo de respekto al naturo. Post kelkaj urbaj kunvenoj ŝajnis malfacile interkonsenti grupe kaj trovi la necesajn rimedojn.
Post kelkaj esplorekskursoj mi trovis mian etan paradizon, la montaro Rúbies, ĉe la sojlo de Pireneoj. Tie kuŝis senhomigita kaj ruiniĝinta vilaĝo, je du piedhoroj de la plej proksima loĝata vilaĝo.
Mia enamiĝo estis tia ke mi senhezite iris al Rúbies kaj starigis tendon kiu fariĝis mia hejmo dum preskaŭ ses monatoj, ĝis kiam mi malkovris, kelkajn kilometrojn pli norde, malnovan amikon kiu sin dediĉis al ekologia agrikulturado kaj bezonis helpanton. Mia tempo en Rúbies mi memoras kiel unu el la plej bonaj el mia vivo. Certe ĝi profunde spuris en mia animo kaj markis mian postan karakteron. Mi memoras la imponegan silenton de nebula tago en fantoma vilaĝo, la bruetojn de la noktaj bestoj, la ĉarmon de beroj, fungoj kaj arbofruktoj, la ekkonstruadon de prakabano, la konatiĝo kun ekskursantoj ĉe vesperfajro, la amikiĝo kun paŝtisto,...
Homoj kutime demandis al mi: kion diable vi faras sola tie? la liston mi povus fari longegan sed nepre menciindas ke mi sentis min penetrinta iom en la kernon de la vivo, de la naturo. En urboj homoj forgesas kion ili estas, kio vere gravas kaj kio sencas. Sperto de anakoreto vere indas se vi kuraĝas. Ĉu vi kapablas esti kun vi mem? multaj ne. Faru provon, sidu sur seĝo aŭ sofo dum kvin minutoj farante NENION (nek agado, nek parolado). Se vi sukcesas, vi estas preta por sekva paŝo: ekskursu sola unu tutan tagon. Daŭrigo de provoj vi mem decidu.
Cetere, mi ankaŭ rekomendas al vi trovi vian etan paradizon. Eble ĝi ne estas tiel malproksima kiel vi kredas. En la centro de la supra foto troviĝas la mia.

Miaj filmoj

Unu el miaj hobioj estas kino. Almenaŭ dufoje monate mi vizitas kinejojn por ĝui la sepan arton, pri kiuj mi kompreneble havas preferojn. Nun mi volas dividi kun vi miajn plej ŝatatajn titolojn. Mi proponos ilin laŭ memora ordo do, la vicoj estas interŝanĝeblaj. Unua, ĉar apudas la foto, estas 2001: odiseo en la kosmo de Stanley Kubrik, ĝi estas belege filmita kun memorinda sonorbendo. La filmo estas tre sugestoriĉa.
La vivo de Brian, La senco de la vivo kaj La kavaliroj de la kvadrata tablo, ili ĉiuj produktaĵoj de la reĝisora marko Monthy Python. Laŭ mi, la plej geniaj humurfilmoj de la lastaj jardekoj. Ankaŭ inda je mencio estas la filmoj de la mita kaj senmorta Charlie Chaplin, ni menciu nur La granda diktatoro (kiu cetere enhavas iomete da esperanto). Kun filozofiaj kaj pensigaj trajtoj menciindas Mia vespermanĝo kun André de Louis Malle kaj Raŝomon de akira Kurosawa. Pro sia kapablo surprizi kaj eventuale veki skandalojn elstaras La lasta tango en Parizo kun Marlon Brando kaj Maria Schneider kaj Je t'aime mais non plu (kies tradukon mi ne scipovas), tiu ĉi lasta havas ankaŭ historian sonorbendon. Rekomendindas ankaŭ preskaŭ ĉiuj filmoj de la gefratoj Marx: Grouĉo, Ĉiko, Harpo. Eble ni menciu Ansersupo kiel plej emblema.
En scienfikcio (jam ne tioma) Blade Runner de Ridley Scott kaj, iom pli malnova sed ne nepre malpli bona, Farenheit 451 de Françoise Truffaŭt. Al naturamantoj mi rekomendus La urso-n de Jean-Jacques Annaud (kies filmado daŭris preskaŭ 7 jarojn entute).
Nu, estas multaj pli sed eble tion ni lasu al venonta blogo...